Rangli va qora

Rux boyitmasining rasional tarkibi, %. 
Mineral 
nomi 
Zn Cu 
Pb 
S Fe 
CaO MgO CO
2
Boshqa-
lar 
Hamma-
si 
Sfalerit 
51 
27,92 4,93 
83,85 
Xalkopirit 
0,7 
0,7 0,61 
2,01 
Galenit 
1,5 0,23 
1,73 
Pirit 
2,15 1,89 
4,04 
CaCO
3
1 
0,78 
1,78 
MgCO
3
1 
0,55 
1,55 
SiO
2
3,0 
3,0 
Al
2
O
3
1,1 
1,1 
Boshqalar 
1,44 
1,44 
Jami 
51 1,7 1,5 31,00 7,43 
1 
1 
1,33 
5,54 
100 
VI. NIKEL VA QO‘RG‘SHIN METALLURGIYASI 
 
6.1. Nikel minerallari va ularning hossalari 
Nikel - oq rangli metall, atom massasi 58,69, erish harorati 1455
o
S, zichligi 
8,8 g/sm
3
. Nikel po’latni xususiyatlarini yaxshilaydigan elementlarga kiradi. 
YAxshi xususiyatlaridan bir kimyoviy inertligi. Sulfat, uksus va bir nechta boshqa 
mineral kislotalar unga ta’sir qilmaydi. Oddiy haroratlarda nikel oksidlanmaydi. 
Oksidlanish 500
o
S yuqori haroratlarda boshlanadi. 
Nikel oksidi noto’g’ri birikma bo’lib ajraladi: 
Ni
2
O
3
= 2NiO + 0,5O
2
(6.1) 
Nikel oltingugurtga katta tortilish kuchiga ega. Uni past sulfidi Ni
3
S
2
erish 
harorati 788
o
S bo’lib, turg’un birikmalar guruhiga kiradi. Nikelni ikkinchi 
oltingugurt bilan birikmasi NiS yuqori haroratlarda kuyidagi reaksiya bo’yicha 
parchalanadi: 
3NiS = Ni
3
S
2
+ 0,5S
2
(6.2) 
Dunyo amaliyotida 70% nikel sulfidli mis-nikel rudalaridan olinadi. 
Oksidlangan nikel rudalari AQSH, Yaponiya, Kuba va boshqa davlatlarda qayta 
ishlanadi. Bir yilda taxminan 500 ming tonna nikel ishlab chiqariladi. Dunyo 
bozorida nikelning 1 tonnasining narhi (2011 yilning ikkinichi yarim yillik 

---

137 
ko’rsatgichlari bo’yicha) 22000 -24000 AQSH dollarini tashkil etadi. 
O’zbekistonda mustaqil nikel zahiralari hali topilgani yo’q. Nikel Olmaliq tog’-
metallurgiya kombinatining rudalarida kam miqdorda uchraydi, ammo alohida 
ajratib olinmaydi. Respublika halq xo’jaligiga zarur nikel xorijiy davlatlardan 
import qilinadi.