Rangli va qora

6.2. OKSIDLANGAN NIKEL RUDALARINI KAYTA ISHLASHNING 
TEXNOLOGIK USULLARI 
 
Oksidlangan nikel rudalarni qayta ishalshda, asosiy qiyinchiligi -asosiy 
metalni temirdan ajratib olish. Tiklanish jarayonini qo’llab, temirni shlakka 
o’tkazishda faqat temirning bir qismini ajratib olish mumkin, temirning asosiy 

---

138 
qismi esa temir-nikel qotishmasi shakliga o’tadi va undan nikelni erkin holatda 
olish qiyindir. 
Pirometallurgik usuda qayta ishlash 
Hozirgi paytda oksidlangan nikel rudalarini qayta ishlash texnologiyasi - 
shteynga eritish. Bu jarayon temir va nikelni kislorod va oltingugurtga har xil 
tortilish kuchiga asoslangan. 
Eritish natijasida nikel sulfidlanib shteyn fazasiga o’tkaziladi. SHteyn ikkita 
sulfiddan Ni
3
S
2
va FeS tashkil topgan bo’ladi. Temirni asosiy qismi shlak bilan 
ajratib olinadi: 
3 FeS + 3NiO = 3 FeO + Ni
3
S
2
+ 0,5 S
2
(6.3) 
2FeO + SiO
2
= 2FeO * SiO
2
(6.4) 
Oksidlangan ruda tarkibida oltingugurt yo’qligi sababli, shteyn hosil qilish 
uchun rudaga qo’shimcha oltingugrt qo’shish kerak. Buning uchun shixtaga pirit 
yoki gips qo’shiladi. 
Qizdirishda gips (CaSO
4
* 2H
2
O) o’zinining tarkibidagi namlikni yo’qotadi 
va keyin tiklovchi modda bilan reaksiyaga kiradi: 
CaSO
4
+ 4C(CO) = CaS + 4CO (CO
2
) (6.5) 
Gips namligini yo’qotish bilan bir paytda parchalanishi ham mumkin: 
CaSO
4
= CaO + SO
3
(6.6) 
Agarda gipsni o’rniga pirit qo’shilsa, birinchi davrda u kuyidagi reaksiya 
orqali parchalanadi: 
2FeS
2
= 2FeS + S
2
(6.7) 
Nikel oksidlari FeS va CaS bilan reaksiyaga kirishadi va nikel sulfidlarini 
hosil qiladi:
Ni SiO
3
+ CaS = NiS + CaSiO
3
(6.8) 
Ni SiO
3
+ FeS = NiS + Fe SiO
3
(6.9) 
CaS temir oksidi bilan reaksiyaga kirishib uni ham sulfidlaydi: 
CaS + FeO = FeS + SaO (6.10) 
Gips piritga nisbatan arzonroqdir va temir saqlovchi shlak hosil qilmaydi, 
shuning uchun uni qo’llash afzalroqdir. 
Gips yoki pirit bilan eritilgan nikelli shteyn 60% temirni o’z miqdoriga 
kiritadi. Shteyn tarkibidagi temir konverterlash jarayonida nikeldan ajratib olinadi. 
Konverterlashda temir shteynga qo’shimcha berilgan kvars bilan bog’lanib shlak 
fazasiga o’tadi. Temirdan ajralgan nikel shteyni – fayshteyn yoki oq-shteyn deb 
nomlanadi.
Oq shteyn kuydiriladi: 
2Ni
3
S
2
+ 7O
2
= 6 NiO + 4SO
2
(6.11) 
Nikelni oksidi tiklovchi modda bilan aralashtirib, elektr pechida 1500 
0
S da 
eritiladi va metallik suyuq nikel olinadi. 
Konverter shlaki nikel bilan boy bo’lganligi uchun, u aylanuvchi modda 
hisoblanib yanchilib eritish pechiga yuklanadi.