Donni saqlash va dastlabki ishlash texnologiyasi

9-BOB. TEXNOLOGIK JARAYONLARNING ASOSIY 
BOSQICHLARI 
Insonlarning un mahsulotlariga bo‘lgan ehtiyojini qondirishda 
yormalar alohida o‘ringa ega. Undan turli non va qandolat mahsulotlari 
ishlab chiqarishda u xom ashyo o‘mini bosadi, yormalarning o‘zidan esa 
ortiqcha mehnat talab etmaydigan turli taomlar tayyorlashda foydalaniladi. 
Vlasaian. 
portlagan dondan tayyorlangan «quruq nonushta» sut 
mahsulotlari bilan is'temol qilinadi. So‘nggi yillarda bziq-ovqat 
texnologiyasida turli yorma tayyorlash yaxshi volga qo'yilgan, ular 
qo‘shimcha ishlov berishni talab etmaydi. 
Yorma mahsulotlarni ishlab chiqarishda yormabop donlardan asosiy 
texnologik jarayonlar yordamida turli chiqindilardan tozalash va uning gul 
qobig‘ini ajratish amalga oshiriladi. Bu jarayonlarni yuqori unumdorlik va 
samaradorlik bilan olib borish yuqori sifatli yormalar olishda muhi m 
ahamiyatga ega. 
Ma’lumki, yormabop donlar gul, urug‘lik yoki meva qobiqlari bilan 
qoplangan. Turli yormabop donlarda mag‘iz bilan qobiq orasidagi 
bog‘liqlik turlichadir. Masalan, arpa donida qobiq mag‘izga mustahkam 
yopishgan, grechixa, sholi, tariq va sulida esa bunday emas. Qobig‘i 
mag‘ziga mustahkam yopishgan donlardan yorma ishlab chiqarish 
jarayonida ularga suv va issiqlik bilan ishlov berish qobiqlarning yengil 
ajralishiga va mag‘iz mustahkamligini oshirish- ga yordam beradi. 
Donlarga ishlov berish jarayonida texnologik sa- maraga erishishda don 
massasining bir xil katta-kichiklikda bo‘lishi muhim ahamiyatga ega. 
Shuning uchun ham ular oqlashdan oldin saralanadi. Donlarni oldindan 
fraksiyalarga 
saralash 
natijasida 
oqlangan 
mahsulotlarni 
katta -
kichiklikligiga ko‘ra ajratish samarali bo‘ladi. 
Yorma mahsulotlari ishlab chiqarish korxonalaridagi texnologik 
jarayonlar quyidagi bosqichlardan iborat: 
-
donlarni tozalash jarayoniga tayyorlash 
-
bu jarayon qaysi donga ishlov berishga bog‘liq, ular esa ikkinchi va 
to‘rtinchi texnologik jarayonlardan tashkil topgan; 
239

---

-
donlarni chiqindilardan tozalash; 
-
suliga o‘xshash donlarni qiltanoqdan tozalash; 
-
suv, bug‘ (GTI) bilan ishlov berish; 
-
separatorlar yordamida oldindan saralash. 
Donlardan yorma olish jarayoni quyidagi bosqichlardan iborat: 
-
oqlashdan oldin saralash; 
-
qobiqlardan ajratish; 
-
oqlangan 
yarim 
tayyor 
mahsulotlardan 
muchka 
(kepak), 
maydalangan don, qobiqlarni ajratish; 
-
oqlangan va oqlanmagan aralashmalardan mag‘izlarini ajratish; 
-
yormalarga sayqal va pardoz berish; 
-
yorma va chiqindilarni nazorat qilish. 
Texnologik jarayonlarni tuzish asoslari. 
Yorma 
korxonalariga 
keltirilayotgan 
donlarni 
qayta 
ishlash 
texnologiyasi rasmda berilgan. 
Yorma korxonasiga yuborilayotgan donlar turli chiqindilardan 
elevatorda joylashgan havo elak separatorlarida tozalanadi. Yuqori 
«vixod»li va sifatli mahsulotlar olish uchun turli sifatga ega bo'lgan don