Avtomobil indd

 Benzinning kimyoviy turg‘unligi
Benzin tarkibidagi komponentlarning kimyoviy ta’sirlashishi, 
avvalambor, to‘yinmagan uglevodorodlarning oksidlanishi 
natijasida, benzin o‘z xususiyatlarini o‘zgartirishi mumkin. 
Termik va katalitik kreking usulida olingan benzinlarni tashish 
va saqlashda benzin tarkibidagi olefinlar oksidlanadi va naften 
kislotalar hamda smolalar hosil qiladi. Natijada ma’lum vaqt 
o‘tishi bilan benzinning kislotaliligi ortadi va rangi dastlab 
sariq, keyinchalik esa och jigarrang tusga kiradi. Shu bilan 
birga, benzin saqlanayotgan idish devorlarida smolasimon 
moddalar qatlami hosil bo‘ladi. 
Yonilg‘i tarkibidagi smolalar yonilg‘i baklariga va quruvlar 
devorlariga o‘tiradi, karburatorli dvigatellar jiklorlarini berkitib 
qo‘yadi. Smolali birikmalar karburatorli dvigatellar chiqarish 
kollektorlarining issiq devorlarida, klapanlar va porshenlar 
tubida, yonish kamerasida, porshen ariqchalarida va boshqa 
joylarda ham to‘planadi. Qurumlar ko‘p to‘planganda dvigatel 
detallarining ye yilishi ortadi, yonilg‘ining yonish jarayoni 
yomonlashadi, yonilg‘i sarfi ortadi, ba’zan dvigatel butunlay 
ishdan chiqadi. 
Yonilg‘ining oksidlanish va smolalar hosil bo‘lishiga moyilligi 
induksion davr 
bilan baholanadi. Induksion davr deganda, 

---

54
55
quruq va toza kislorod muhitida 0,7 MPa bosim ostida hamda 
100°Ñ haroratda benzinning o‘z tarkibini o‘zgartirmasdan 
(oksidlanmasdan) saqlanish davri tushuniladi. Bu davr minutda 
o‘lchanadi. Turli mar kadagi benzinlar uchun induksion davr 
qiymati 600–900 daqiqaga, sifat belgisi berilgan benzinlar 
uchun 1200 minutga teng. 
Benzinning induksion davri qanchalik katta bo‘lsa, u 
shunchalik turg‘un bo‘ladi va uni shunchalik uzoq muddat 
saqlash mumkin. Quyida shimoliy, mo‘tadil va janubiy iqlim 
sharoitlarida avtomobil benzinlarining ruxsat etilgan saqlash 
muddatlari (yil hisobida) quyida keltirilgan: