Sharof Rashidov nomidagi Samarqand Davlat Universiteti Kimyo fakulteti 3- bosqich 02- guruh talabasi Rasulova Guljahon Mavzu: mis katalizatorlari yordamida birlamchi spirtlarning oksidlanishi

Sharof Rashidov nomidagi Samarqand Davlat Universiteti Kimyo fakulteti 3- bosqich 02- guruh talabasi Rasulova Guljahon

Mavzu: MIS KATALIZATORLARI YORDAMIDA BIRLAMCHI SPIRTLARNING OKSIDLANISHI
Spirtlarning aldegid va ketonlarga oksidlanishi farmatsevtika va agrokimyoviy moddalar sintezida eng keng tarqalgan va muhim usul hisoblanadi.
Birlamchi spirtlarning aldegidlarga oksidlanishnining mis (I) katalizatorligi ostida amalga oshirilishi spirtlarning keng doirasiga mos keladi. Yonuvchan kislorod aralshmasining oldini olish uchun suyultirilgan kislorod manbayi *(N₂ va O₂) ishlatiladi.
Reaksiya 100 gramgacha bo’lgan 9xil spirt asosida 5 minut davomida amalga oshirilgan.

Bu katalizatorning reaksiyamizda qo’llanilishi boshqa katalizatorlarga nisbatan vaqtning sezilarli darajada kamayishini ta’minlaydi. Yuqori konsentratsiya va haroratning oshirilishi jarayon vaqtining yanada qisqarilishini va unudorlikni ta’minlaydi. Bu esa formatsevtikaga oid mahsulotlarni ishlab chiqarishda yanada qulay va samarali usul bo’lib xizmat qiladi.
Shu paytgacha bajarilgan aerob oksilanish reaksiyalarida katalizator a oksidlovchi sifatida faqat sof kisloroddan foydalanish bilan cheklanib qolingan. Yangi kataizator esa xona haroratida mavjud reagentlar yordamida aldegidlar yordamida samarali oksidlashni ta’minlaydi. Reaksiyaning yana bir ustunlik jihati atrof-muhit havosidan foydalaniladigan ochiq reaksiyali idishlarda amalga oshiriladi, ayrim hollarda kam qaynaydigan aldegidlar reaksiya davomida bug’lanish natijasida yuqolib boradi. Reaksiyaning ustunligi yuqori selektivlikni namoyon qilishida, standart organik erituvchi atsetonitrildan foydalanishda, arzon, ko’p uchrovchanligi va barqarorligida.

Birlamchi spirtlarning oksidlanishining yana bir usuli noorganik ligandning mis katalizatori ishtirokida amalga oshadi. Bu usul ham spirtlarning aldegid va ketonga oksidlanishi formatsevtika va kimyo sanoati uchun juda dolzarb bo’lb xizmat qiladi. Bu usulning afzalliklari katalizator arzon va keng tarqalgan.

Misning noorganik ligandlardan tashkil topgan hilati katalizator sifatida

Xulosa qilib aytganda yuqoridagi har bir usulning o’ziga xos yutuq va kamchiliklari mavjud bo’lib hozirda zamonaviy organik sintezda muhim o’rin tutgan bo’lmish spirtlarni aldegid va ketonlarga oksidlanishini o’z ichiga oladi va bu usullar yengil sharoitlarda amalga oshiriladi. Bu esa sanoat va ishlab chiqarishda o’zining o’rniga ega va bu o’rinda muqim o’rnashgan.

ADABIYOTLAR

1. Mikra C., Bairaktari M., petridi M., Detsi A. Issue 10. 2022. 20-21 P. doi.org/10.3390/pr10020384
2. Nguyen T.T., Nguyen X.T. Nguyen T. H. Vol 10, issue 10, 2017 49-50 P. DIO:http//dx.dio.org/10.22159/ajpcr.2017.v10i10.19457 2.
3. Arun K. Ghosh., Margherita Bindisi. Organic carbamates in drug design and medicinal chemistry. J. Med. Chem., 2015, pp. 2895-2940. doi:10.1021/jm501371s.
4. Asma Kh., Rabah A., Antonio I.M., Laiche A., Abdelmalek B. Effects of the methane-inhibitors Nitrophenol, 5-Nitrobenzimidazol and two new synthetic nitrocompounds on in vitro ruminal fermentation. Bio. Agri. Biotech., 2018, vol. 14, pp. 160-165. doi.org/10.1016/j.bcab.2018.03.004.
5. Alagarsamy V., Murugesan S., Dhanabal K. AntiHIV, antibacterial and antifungal activities of some novel 2-methyl-3-(substitutedmethylamino)-(3H)-quinazolin-4-ones. Indian J Pharm Sci 2007 69: 304-307.
6. https://pubs.rsc.org/en/content/articlelanding/2019/gc/c9gc01248f
7. https://sci-hub.wf/10.1039/C9GC01248F