M sh. Nurm atova, sh. T. Hasanova rasm, buyumlar yasash ya tasviriy faoliyat

Tayyorlov guruhida mazmunli rasm chizishga o ‘rgatishning inazmuni
va vazifalari. 
K atta guruhda bolalar orqali egallangan k o iiik m a va 
m ala k ala r tarb iy ach ig a 6-7 yoshli bolaga o i g a t is h vazifalarini 
m urakkablashtirish im koniyatini beradi. B uning u ch u n quyidagilar 
kerak.
Bolalar rasm larining m azm unini bovitish u c h u n berilgan mavzu 
b o ‘yicha rasm sujetini bolalarni m ustaqil holda aniqlashga o ig a tish .
Sujetda harakat natijasida p red m etn in g shaklini o ‘zgartirishga 
o ig a tis h (m asalan, engashishni, yugurishni).
K o m p o z its io n q o b iliy a tla rn i riv o jla n tirish ; p re d m e tla rn in g
joylashishi, yaqindagilarni qog‘ozning pastiga, uzoqdagilami qog‘ozning 
tepasiga (o ic h a m la rin i o ‘zgartirm asdan) joylashtirish.
R anglarni farqlash qobiliyatlarini rivojlantirish, m ustaqil holda 
sujetga m os rangni berishga o ig a tish .
Bu yoshda bolalam ing analitik fikrlashi yaxshi rivojlangani uchun 
tarbiyachi berilgan mavzuga mos m azm unni m ustaqil holda tanlashga 
bolalarga im koniyat yaratib beradi. M asalan, «Uy qurish» mavzusi 
b o is a , bolalarning o ‘zlari qanaqa uy, kim quryapti, qayerda kabi 
savollarga javob beradilar. Bolalar harakatdagi p redm etning shakli 
o ‘zgarishini bilishadi, shu o ‘zgartirish]arni tasvirlay oladilar.
Maktabgacha ta iim muassasasida dekorativ rasm solishga
o ‘rgatishning vazifalari. 
D ekorativ rasm solish, tasviriy san ’atning 
boshqa b arch a tu rlari kabi, bolada g o ‘zallik hissini rivojlantiradi. 
X a lq d e k o ra tiv s a n ’a ti a s a rla ri b o la la rg a y o rq in lig i h a m d a
108

---

kom pozitsiyalarining soddaligi bilan yaqindir. Bolalarni tarbivachi 
respublikamizning turli viloyat dekorativ san'at asarlari bilan tanishtirish 
bilan birga, vatanga b o ‘lgan m uhabbatni, ana shu sarfat asarlarini 
yaratayotgan insonlar m ehnatiga b o ‘lgan hurm atni ham tarbivalashi 
zarur. Dekorativ rasm solish quyidagi vazifalarni o ‘z ichiga oladi:
* bolalarda turli shakllardagi naqshning tuzilishini, kom pozitsiya 
bilan bog‘lash hissini rivojlantirish;
* ranglar hissini rivojlantirish;
* d e k o rativ sa rfa td a g i u su llarn i farqlay olishni va aloh ida 
elem entlarni o ‘z ijodida q o ila y olish m alakasini rivojlantirish;
* m o‘yqalam va qalam bilan rasm chizishning texnik ko‘nikmalarini 
hosil qilish.
Bolalarni dekorativ rasm solishga o ‘rgata turib, pedagog bolalarda 
b u tu n n aq sh k o m p o n e n tla ri. ran g lari, k o m po zitsiyalari, shakl 
elementlari o ‘rtasidagi bog‘liq!ikni ko‘ra olish malakasini rivojlantirishi 
zarur. Bola predm etning shakliga va nim a m aqsadda ishlatilishiga 
qarab, uni bezaydigan o rnam enti, naqshi o ‘zgarishini his qilishi va 
albatta, tushunishi zarur. Shundan kelib chiqqan holda, u naqsh bilan 
bezashning ahamiyatini, maqsadga muvofiqligini, shakl bilan m azm un 
o ‘rtasidagi bog‘liqlikni bilib, tushunib boradi. Bolalami dekorativ rasm 
solish bilan tanishtira turib, ritm nim a va simmetriya nimaligi haqida 
tasavvur hosil qilishga o ‘rgatish zarur. C hunki dekorativ san'at olami 
ritm va simmetriyasiz mavjud b o ‘la olmaydi. Dekorativ rasm solishda 
asosiy vazifalardan biri — rangni his qilishni rivojlantirishdir. Rang — 
naqsh om am entida kompozitsiya bilan chambarchas bog‘langan, naqsh 
bezagida ularni bir-biridan ajratib b o ‘lmaydi. M aktabgacha yoshdagi 
bolalar ranglarning bir-biriga m os kelib, uyg‘unlashishini albatta, 
barchasini o ‘zlashtira olmaydilar. Lekin rang hissi ularda bog‘chagacha 
b o ig a n yoshdan boshlab rivojlana boshlaydi. D ekorativ rasm da 
ranglardan foydalanish vazifasi har bir gum hda murakkablashib boradi 
(yorqin, kontrast ranglarning m oslashuvidan boshlab, iliq va sovuq 
ranglar jilosi (ottenok) ning turli uyg‘unlashuviga qadar). Bu vazifani 
amalga oshirishni bolalar eng sodda tasviriy shakllami chizishni o ‘rganib 
b o ig a n la rid a n keyingina am alga oshirish va bolalar diqqatini yangi 
vazifaga konsentratsiyalash, y a’ni qaratish lozimdir. M asalan, shu 
oddiy, sodda shakllam i naqsh hosil qilish uchun m a iu m bir ketm a- 
ketlikda joylashtirish.
109

---

B oshlang‘ich tasviriy k o ‘nikm alarga bolalar birin chi va ikkinchi 
kichik guruhda ega b o ‘ladilar. Ikkinchi kichik guruhda ayrim vazifalar 
dekorativ xarakterga ega. M asalan, «R o‘m olchaning chetini chiziqlar 
bilan beza». Lekin b u n d ay m ash g ‘ulotning asosiy m aqsadi — naqsh 
hosil qilish em as, t o ‘g ‘ri ch iziq larn i tu rli y o ‘nalishda o ‘tkazish 
m alakasini m ustahkam lashdir.