M sh. Nurm atova, sh. T. Hasanova rasm, buyumlar yasash ya tasviriy faoliyat

X ВОВ. MAKTABGACHA TA’LIM MUASSASALARIDA
BOLALARNIAPPLIKATSIYA QILISHGA O R G A TISH
Tasviriy faoliyat m etodikasida rasm solish, loydan buyum yasash 
m etodikasi bilan bir q ato rd a applikatsiya ham asosiy ishlardan biri 
sifatida maktabgacha ta ’lim muassasasi dasturiga kiritilgan. Applikatsiya 
m ashg‘uloti bolalarning h a r to m o n lam a  sishida katta aham iyatga 
ega. U bolalardagi xayolni, fantaziyani uyg‘otadi, ijodini tu g ‘diradi, 
kuzatuvchanligini faollashtiradi, diqqat va tasavvurini. irodasini 
tarbiyalaydi. Q o ‘l malakasini nvojlantiradi, shaklni sezishni, m oijallay 
olish, rang sezish hissini rivojlantiradi.
O hm lar fikricha, insonlar eng kuchli rang sezishda 1300 xil rangni 
ajrata oladilar. Rang sezishni o ‘stirish orqali bolalarda estetik tarbiya 
qobiliyati tarbiyalanadi. Q irqish texnologiyasini egallagan holda 
qog‘ozdan predm etli, m azm u n li, dekorativ applikatsiya, quritilgan 
o ‘sim likdan. so m ondan applikatsiya kabi lshlarni bajaradilar.
Applikatsiya haqida m a'lu m o t.
«Applikatsiva» so‘zi lotincha so‘zdan olingan blib, «joylashtirish» 
degan m a ’n o n i anglatadi. A pplikatsiya tasviriy faoliyatning bir turi. 
Applikatsiyada ishlatiladigan ashyo o ‘ziga xosligi bilan ajralib turadi. 
Q og‘oz, som on, quritilgan o ‘sim lik o ‘ram ga joylashtirilib, turli xil 
yelim bilan yelim lanadi. M ato, charm , ju n , paxm oq kabilarga esa 
tiqiladi. Applikatsiya bir xil rangli yoki k o ‘p rangli b o ‘ladi. Bir xil 
applikatsiya grafik tus bersa, k o ‘p ranglisi esa go‘zallik baxsh etadi. 
U nda ham , bunda ham b a d iiy lik b o ia d i. A pplikatsiyada cham alash 
va buyum ning hajm iy tasviri xarakterli b o ia d i. Applikatsiya o ‘ziga 
xosligi katta doirachalardan iborat.
Rang applikatsiyani ifodalash darajasini oshiruvchi vositadir. Shuning 
uchun applikatsiya ishida ranglarning uyg‘unlashuviga m os tushishi 
xayoliy va dekorativ kom pozitsiyaning ifodaliligi garm oniyasini izlab
126

---

topishdir. Applikatsiya bolalarda qog‘ozda kompozitsion uquvni bilishga 
sharoit yaratadi. Bola tayyorlagan applikatsiya ishi estetik talabga javob 
berishi kerak. Applikatsiya predm etning umiimiy. tipik va individual 
belgisini ko‘ra olishga o ‘rgatadi, ulam ing  zaro bog‘liqligi, butun, 
qismlar, rita, sim m etrik cham alash rivojlanadi, predm etning shaklini, 
rangini bosqichm a-bosqich ko‘rsatish malakasini ko‘rsata oladi.
Applikatsiya badiiy ishlami oddiy va mos vosita orqali, real asosni 
saqlagan holda amalga oshiruvchi faoliyatdir. Masalan, m ustaqil asar 
pan no lar, surat, plakat. llustrativ tasvir, elem entar m atem atikaga 
o ‘rgatuvchi ko‘rgazma qurol, tabiat, nutq o ‘stirish m etodikasi uchun 
ijodiy o ‘yin, o ‘yinchoq, 8-m art bayram sovg‘asi, qurolli kuchlar va 
boshqa bayram larda bezatish uchun devoriy gazeta, ko‘rgazma kabi. 
M aktabgacha t a iim m uassasasini bezatish ishlarida ham bolalar 
applikatsiya ishlarining o ‘rni katta.
Applikatsiya ishini bajarishda ishlatiladigan kerakli asbob uskunalar. 
A sboblar ishiatilishiga mos b o iish i bilan birga, estetik talabga javob 
berishi kerak. Ayrim kerakli ashyoni «pape-m am e» usulida qaychi 
q o ‘vish uchun qalam don yasash, m o ‘yqalam q o ‘ygiclmi esa qalin 
kartondan yasash mumkin. Applikatsiya uchun kerakli ashyo murakkab 
emas; qaychi, yelim uchun m  yqalam , o d d iy q alam , qiyqim uchun 
quticha, lattacha, gazeta qog‘ozi.
Qaychi — uchi t o ‘g ‘ri, katta-kichik b o iib , katta qaychi — 14—20 
sm , to ‘g ‘ri, uchi uchli va aylanaviy katta tasvirlarni qirqish uchun 
lshlatiladi.
Kichik qaychi — 8—10 sm, mayda detallarni qirqish uchun qaychi 
o i k ir b o iis h i kerak. Stakanga qaychi uchi pastga qaratilgan holda 
q o‘yilishi, boshqa odamga uzatganda ham uchini ushlagan holda uzatish 
kerak, qaychi k o iid a la n g turganda q o in i silkitish, o ‘qtalish m um kin 
emas. U n d a k rsatish sifatida fovdalanish m um kin emas.