|
Tayyorlov guruhida dekorativ rasm chizishga o ‘rgatishning
mazmuni va vazifalari.
Yetti yoshdagi bolalam i dekorativ rasm solishga
o ‘rgatish vazifalari quyidagicha:
* kom pozitsiyalash hissini rivojlantirish: yassi va hajm li shakllarda
predm etn in g ahamiyatliligiga va belgilangan m aqsadiga nisbatan
naqshlam i tuzish;
* ranglar hissini rivojlantirish: turli xildagi ranglardan, ularning
nozik rang jilosi (ottenok)dan turli m oslashuvlarda foydalanish (qizil
— pushti rang; ko ‘k — moviy rang; yashil — o ch yashil rang; qora —
kulrang);
113
* xalq dekorativ naqshlari turli ko ‘rinishlarining aham iyatini ko'ra
olishni o ‘rgatish; rasm larda xalq naqshining alohida elem entlaridan
foydalanish;
* q a la m va b o ‘y o q la r b ila n c h iz ish te x n ik k o ‘n ik m a la rin i
takom illashtirish.
M a k ta b g a ta y y o rlo v g u ru h ig a
y u m a lo q t o ‘g ‘ri b u rc h a k li
shakllarda naqsh chizishning asosiy prinsiplari bilan tan ish b o ig a n
bo lalar keladi. U larga yangi shakllar — t o ‘g ‘ri t o ‘rtb u rc h ak va
k o ‘p bu rch ak h am d a tu rli xildagi yassi shaklli p red m etlar — vazalar,
k o ‘za (kuvshin)lar, piyola (chashka)lar, q o iq o p la r, qalpoqlar va
ho kazolar tavsiya qilinadi. Bu p red m etlar to ‘g i i geom etrik shaklga
ega emas, va ularda n aq sh chizish turli prinsiplardan foydalanishni
talab qiladi. (M asalan, ko ‘zacha b o ‘ynining chetiga chiziqh ornam ent
(naqsh) chizilsa, yum aloq qismiga esa markazda chiziladigan naqshdan
foydalaniladi). U n d a n ta sh q a ri, sim m etriya haqidagi tushuncha ham
murakkablashadi. Bir xil shaklni chap va o ‘ng tom onga joylashtirishdan
tashqari, bolalar k o ‘zgusim on aks bilan tan ish ad ilar (Z erkalnoe
o tra jen ie ); k o ‘zg u sim o n aksda n a q sh n in g q ism lari o ‘z o i n i n i
o ‘zgartiradi. U nd an so ‘ng bolalar to ‘rsim on bezak prinsipi asosida bir
turdagi naqsh bilan elem en tlarn i shaxm at ketm a-ketligida qaytarib,
galm a-gal chizish bilan b u tu n shaklni to id iris h usulini egallaydilar.
Bolalar m atolar uchun, qo‘g‘irchoqning ko‘ylagi uchu n turli naqshlam i
chizadilar. U chburchakdagi naqsh faqat chetlarida, burchaklarida
b o im a y , balki bir bu rchak d an boshlanib, b u tu n uchburchak b o ‘ylab
tarqalishi m um kin. Bunday hollarda teng to m o n li uchburchak shakli
em as, balki yon to m o n lari ten g b o iib , t o ‘g ‘ri yoki o ‘tm as burchakli
uch b u rch ak shakli olinadi. Bolalar ularda u ch burchak shaklga ega
b o ig a n ro ‘m olcha naqshini chizadilar. N aqshni chizish uchun bolalar
turh tabiiy shakllardan (o ‘simliklar, hayvonlar) foydalana boshlaydilar.
M aktabga tayyorlov g u m h bolalari xalq dekorativ naqsh bezaklarining
elem entlaridan o ‘z naqshlarida foydalanishlari m um kin. Bunda asosiy
usul saqlanib qolishi kerak. Tarbiyachi bolalarga xalq san ’atining
nam unalariga qarab, naqsh jim jim alarini, m ayda va yirik shakllarni
o ‘zaro m oslashtirishni, u lam i o is im o n bezak bilan bezashni, berilgan
naqshga xos ravishda ranglardan m a iu m moslashuvda foydalanishni
o ig a ta d i (Xoxlomskaya, Dim kovskaya, Ukrainskaya va b.). Dim kov
nam unasi asosida loydan yasalgan o ‘yinchoqlam i bezashdan tashqari,
bolalar yana « p ap e-m am e»d an yasalgan k atta -k ic h ik tarelkalarni,
stakanlarni X oxlom yoki Jostov naqshlariga asoslanib bezashlari
mumkin.
114
Tayyorlov guruhida bolalar faqat b o ‘yoqdan em as, balki rangli
qalam lardan ham foydalanishni o ‘rganadilar. K ichikroq guruhlarda
ra n g li q a la m la r d a n fa q a t m a z m u n li ra sm m a s h g ‘u lo tla r id a
fo y d alan ilar edi, ch u n k i b o lalar qalam b ila n kerakli ranglarn i
m e ’yoriga yetkaza olm asdilar; bu esa dekorativ rasm da ju d a katta
aham iyatga ega. O zoda, bir tekisda yorqin shtrixlash kabi texnik
qiyinchiliklar k o ‘pgina diqqatlarini va kuchlarini olib q o ‘yar edi.
Tayyorlov guruhidagi bolalarda m a’lum ko ‘nikm alar m avjud b o ‘lib,
ular qalam dan turli rang jilolarini hosil qila oladilar. M asalan, gulning
h ar bir gulbargi m arkazdan qalam bilan turli xil bosim da shtrixlanadi.
Bolalar faqat yorqin ranglarning m oslashuv g o ‘zalligini em as, balki
nozik, sokin va b ir vaqtning o ‘zida ko ‘zlar uch un yoqim li b o ‘lgan
ranglam ing go‘zalligini ko‘rishga o ‘rganadilar. Tayyorlov guruhida bu
vazifa qalam ham da b o ‘yoqlar bilan chizishda hal qilinadi. Dekorativ
rasm da b archa guruhlarda faqatgina guashdan foydalaniladi, chunki
guashda bir rang ustiga boshqa rang bilan chizish imkoni bor; dekorativ
rasm da ko‘pincha bunday ustm a-ust chizish talab qilinadi va akvarel
b o ‘yoq bu nday im konga ega emas.
115
Do'stlaringiz bilan baham: |
