m urakkabroq to p sh iriq larn i berish m um kin. C hunki bu yoshda
bolalarning estetik hissiyotlarining rivojlanish darajasi ancha yuqoridir.
Bolalarga quyidagilam i o ‘rgatish zarur:
* qog‘oz shakliga yoki hajmli predm etga nisbatan naqshni simmetrik
joylashtirish;
* naqshda turli xil t o ‘g 'ri. d oirasim on chiziqlardan, shakllardan
h am da sim lik elem entlaridan foydalanish;
* asos (fon)ga nisbatan ranglarning chiroyli
m oslashuvini topish;
* m o ‘yqalam dan m ahorat bilan foydalanish (uchi bilan chizish.
b o sh c h asi b ila n t o ‘liq ch izish . m o ‘y q alam n i tu rli y o ‘n alish da
harakatlantira olish).
Boshlang‘ich m ashg‘ulotlarda o ‘rta guruhda hosil qilingan malakalar
m u sta h k a m lan a d i. LJlar q u y iaa g ila rd an iborat: turli shakllarda
m o ‘yqalam yordam ida t o ‘g‘ri chiziq chizish, botirib olish usuli bilan
chizish, n u q talar chizish. Bu — rta guruh m aterialini oddiygina
qavtarish emas. B olalarning ixtiyoriga b ir necha xil ranglar ham da
naqshda bir-biriga moslashadigan elem entlam ing turli hajmlari havola
qilinadi. Yilning boshida bolalarga doira ichida naqsh chizishning
yangicha usuli o ‘rgatiladi, y a’ni m arkaz
h am da kontsentrik aylana
b o ‘ylab sim m etrik elem entlar chiziladi. D oira va kvadratdan tashqari,
naq sh n itu zish uchun bolalarga oval, uchburchak, rozeta (to ‘pbarggul
shaklidagi bezak), oltiburchak kabi shakllar beriladi.
Katta guruhda kom pozitsion usul sifatida elem entlarni navbat bilan
almashib chizish prinsipidan foydalaniladi; bunday usul naqshni yanada
dekorativlashtiradi. Navbat bilan alm ashib chizishda naqsh z ichiga
turli xil shakldagi va rangdagi 2-3 xil elementni olishi mumkin. Naqshning
bezak elem enti sifatida bolalar turli chiziq shakllaridan (enli va ensiz
chiziqlar, botirib olib chizish,
nuqtalar, doirachalar, aylanalar chizish)
va murakkabroq bo‘lgan — o ‘simlik shakllari (barglar, mevalar, gullar)dan
foydalanishni o ‘rganadilar. Bunday o ‘simlik shaklidagi elem entlam i bir
necha m arta qaytarib chizish bolalar u chun ancha m urakkablik qiladi.
Bolalarga yana m o‘yqalam dan foydalanishning yangicha usuli ko‘rsatib
beriladi, ya’ni qog‘ozga m o ‘yqalam ni yon to m o ni bilan botirib olish
usulidir. Bunday botirib olish natijasida hosil b o ‘ladigan bosmalar barg
shaklida b o ‘ladi va ulardan gullarning, barglam ing naqshini chizishda
foydalanish m um kin (m o ‘yqalam ning raqam ini inobatga olgan holda:
№ 3, № 5, № 6.).
K atta guruhda bolalar rangli fonga m oslashtirgan holda tu rli
ran g lar jilo sid a n fo y d ala n ish n i o ‘rg anad ilar. D ek o rativ rasm da
m azm unli rasm ga n isb atan fonning rangi ju d a h am turli xil b o ‘lishi
112
m u m k in . Y orqin ran g larn in g m o slash u v id an ta sh q a ri,
bo lalar
ranglarning chiroyini m a iu m bir ranglar m ajm ui (gam m a) da (ko‘k.
h avo ran g , oq, q izil, olov ran g , sa riq va h o k a z o ) k o ‘rish n i
o ‘rganadilar. Bolalar bir xil rangdagi, sidirg‘a naqshlarni his qilish
layoqatiga egalar. M asalan, q o r p arc h a sin in g n aqshi, t o ‘rning
jim jim ad o r naqshi. K atta guruhda bolalarni
hajm li buyum larda
n a q sh la rn i hosil qilishga o ‘rgatiladi. B unday rasm chizishning
m urakkabligi shundaki, naqsh kom pozitsiyasini kuzatish qiyin,
negaki, chizuvchi uni qism an k o‘ra oladi va naqsh elem entlarining
shakli buyum ning yuzasi qavariqligidan biroz o ‘zgaradi. M asalan,
ko‘zani yoki biror o ‘yinchoqni bezatish.
Shuning uchu n bolalarga
naqsh bilan bezash uchun beriladigan hajm li buyum lar sodda shaklga
ega b o iis h i kerak. M asalan, D im kov nam unasi asosida loydan
yasalgan qushlar, otlar. D im kov o ‘yinchoqlarining naqshi sodda
va ritm ikdir turli kenglikdagi to ‘g ‘ri va to iq in s im o n chiziqlar bilan
nuqtalam ing, doirachalam ing, halqachalam ing moslashuvidan iborat.
Bu o rn am en tlar rangi jih a td a n oq fonning bir necha asosiy yorqin
ranglar bilan oddiy kontrast (keskin) m oslashuvini beradi.
Bolalam i quyidagi vazifalarga o ‘rgatish kerak:
* varaqning shakliga mos qilib naqshni
sim m etrik chizish;
* naq sh da turli t o ‘g ‘ri, egri chiziq va shakllard an, o ‘sim lik
elem entlaridan foydalanish;
* fondan kelib chiqib, ranglarning turli jilolaridan foydalanish;.
* m o ‘yqalam bilan ishlash (uchi bilan, b u tu n uchi bilan, turli
yo‘nalishlarda erkin harakatlantirish).
* Bolalar t o ‘g‘ri t o ‘rtburchakka,
aylanaga, kvadratga naqshni
chizishni o ‘rganib boradilar. B ulardan tashqari, oval, uchburchak va
oltiburchak ichiga naqsh chizishni o ‘rganadilar.
Do'stlaringiz bilan baham: 
