Microsoft Word islom hazorasi ziyouz com doc

www.ziyouz.com
kutubxonasi 
64
Avtomatik tsilindr, avtomatik jo‘mrak va grafinni ilk bor Jazariy (1136-1206) 
yasagan. U Charlz Babakdan ilgari kompyutor mantig‘iga oid nazariy fikrlar bildirib, 
kibernetikaga asos solgan. Shuningdek, u vulqonshunoslik, geotermal maydonlar 
sohasidagi bilimlarning ham asoschisidir. 
Ilk rasadxona va astronomik markaz Xoja Nosiriddin Tusiy (1201-1274) tomonidan 
qurilgan. 
Abu Ma’shar (785-886) ilk bor suvning ko‘tarilish va pasayishini kuzatib, asar yozgan. 
Battoniy (858-929) bir yilni 365 kun 5 soat 46 daqiqa 22 soniya o‘laroq hisoblab 
chiqqan. 
Alouddin Ali Qushchi Oyning ilk xaritasini chizgan, hozir bu xarita Amriqodagi Oy 
tadqiqoti institutida chiqarilgan xaritalarning eng tepasiga qo‘yilgan. 
Birinchi kompasni o‘n uchinchi asrda Kabajakiy yasagan, birinchi qog‘oz fabrikasini 
Abbosiy vazirlardan Ibn Fozil (739-805) qurdirgan. 
Zilzilaga oid birinchi asar Damashqiyning (vafoti 1176 yil) “Kitab uz-zalzala” asaridir. 
Keyinchalik XV asrda yozilgan Jaloliddin Suyutiyning “Zilzilanoma” nomi bilan mashhur 
bo‘lgan “Kashf uz zalzal an vasfil-zalzala” kitobidan boshqa seysmologiyaga oid asar 
bo‘lmagan. 
Ali ibn Abbos (vafoti 994 yil) kapilyar qon tomirlarini kashf qilib, ming yil oldin 
saraton (rak) amaliyotini qilgan bo‘lsa, Ammor ibn Ali XI asrda ko‘z pardasi jarrohligini 
amalga oshirgan. Abul Qosim az-Zaxraviy g‘arbda zamonaviy jarrohlikning otasi, deb 
tan olingan. U jarrohlikda 200 dan ortiq asbob ishlatgan. U tug‘ishda qo‘llagan usuldan 
Ovro‘pada 500 yil foydalanilgan. 
Moxov xastaligining sabablarini va davolash usullarini to‘qqiz yuz yil oldin Ibn Jassor 
bayon qilib bergan. 
Oqshamsiddin (1389-1459) Pastordan 400 yil oldin mikrobni kashf qilgan. 
Adabiyot sohasida ham sharqliklar har jihatdan ustun bo‘lishgan. Bu haqda kitobning 
bir necha joyida fikr yuritilgani bois, ulug‘ olmon shoiri Hyotening mana bu fikri bilan 
so‘zni muxtasar qilamiz: 
“Sharqda yettita buyuk shoir bor. Ularning eng kuchsizi ham 
mendan ustun turadi”.
Qur’oni karimning tablig‘i bilan boshlangan Islom dunyosidagi ilmiy izlanishlar islomiy 
hazora tarixida o‘chmas iz qoldirdi va u kelajakdagi hazoralar uchun mustahkam 
poydevor, tuganmas manba bo‘lib xizmat qildi va qilmoqda. 
Islom olami bilan Ovro‘pa orasida ilm borasidagi farqni tushunib yetish uchun g‘arblik 
olimlardan birining e’tirofini keltirish kifoya. U musulmon olamida ilm-fan gullab-
yashnagan paytda Ovro‘paning holini quyidagicha tasvirlaydi: 
“To‘qqizinchi, o‘ninchi, o‘n 
birinchi va o‘n ikkinchi asrlarda g‘arbning 95 foiz aholisi o‘qish-yozishni mutlaqo bilmas 
edi. Ovro‘paning podshohlari, amirlari o‘qish-yozishni biroz o‘rgangani hammaga 

---

Islom hazorasi. Ahmad Muhammad