Microsoft Word islom hazorasi ziyouz com doc

www.ziyouz.com
kutubxonasi 
65
ma’lum. Monastrlardagi rohiblar va diniy xodimlar qo‘llariga qalam tutishni ham 
bilmasdilar”.
O’
sha vaqtlarda matbaa ishlari yo‘lga qo‘yilmagani sababli kitoblar narxi tolibi ilm 
yoki kambag‘al olim sotib olishi mumkin bo‘lmagan darajada qimmat edi. Shunday 
ekan, kitobxon o‘z sohasiga taalluqli kitoblarni qanday sotib oladi? Shu bois avvalgi 
Islom jamiyatida kutubxonalarning paydo bo‘lishiga bir vaqtning o‘zida ham insoniy 
fazilat, ham ilmiy xususiyat bois bo‘lgan. 
Arab adabiyoti kitobni, unga rag‘bat va muhabbatni kuylagan dunyoning eng boy 
qadim adabiyotlaridandir. Ahmad ibn Ismoil aytadi: 
«Kitob – mashg‘ullik paytingda o‘zi 
so‘z boshlamaydigan, ish vaqtingda chaqirmaydigan suhbatdoshdir. Unga chiroyli 
ko‘rinishing shart emas. Kitob – senga laganbardorlik qilmaydigan o‘rtoq, seni 
aldamaydigan do‘st, malol kelmaydigan yo‘ldosh va tahqirlamaydigan nasihatgo‘ydir».
Musulmonlar kitob mutolaasini turli majlislarga tashrif buyurishdan afzal bilishardi. 
Unga oshno bo‘lishni xalifa yoki saltanat sohibiga oshno bo‘lishdan qalbga yaqin 
tutishardi. Odil vazir Muhammad ibn Abdulmalik Az-Zayyot bir qancha vaqt o‘z uyida 
uzlat qildi. Johiz uni ziyorat etib, arab tili imomi Sebvayhning kitobini hadya qildi. Vazir 
hadyani juda ham xursandlik bilan qabul qilib, Johizga: «Allohga qasamki, menga 
bundan ko‘ra mahbubroq narsa hali hadya qilinmagan», dedi. 
Xalifa olimlardan birini suhbatiga chorladi. Xizmatkor olimning oldiga borganda, uni 
kitoblar ichida mutolaaga berilib o‘tirganini ko‘rdi va: «Amirul-mo‘minin sizni o‘z 
huzuriga chorlamoqda», dedi. Olim xizmatkorga shunday javob qildi: «Unga aytgin, 
mening huzurimda bir qancha hukamo bor, men ular bilan suhbatlashyapman. Qachon 
ulardan forig‘ bo‘lsam, shunda boraman». Xizmatkor xalifaning oldiga borib hamma 
gapni aytdi. Xalifa: «Hayf senga, uning huzuridagi o‘sha hukamolar kim ekan?» deb 
so‘raganda, xizmatkor: «Allohga qasamki, uning huzurida hech kim yo‘q edi», dedi. 
Shunda xizmatkorga: «Nima qilib bo‘lsa ham, hoziroq huzurimga keltir», degan buyruq 
bo‘ldi. 
Olim hozir bo‘lganda xalifa unga: «Huzuringdagi o‘sha hukamolar kimlar edi?» deb 
murojaat qildi. Olim javobni she’riy tarzda shunday bayon qildi: 
Ularning suhbati hech kelmas malol, 
Ortingda, oldingda ma’mun va amin. 
Uzlatda suhbatin istaydi ko‘ngil, 
Hamisha yelkadosh, aritar g‘aming. 
Aqlu fikr, odob-ixlos bobida, 
Ustun bilimidan berar manfaat. 
Undan ko‘rmagaysan yomonlik aslo,
Tilidan, qo‘lidan chekmay aziyat. 
Uni o‘lik, desang bo‘lmaysan kazzob,
Gar tirik, desang ham qilmaslar iqob. 
Bu so‘zdan xalifa u ulamo va hukamolarning kitoblari bilan mashg‘ul bo‘lganini 
tushundi va kechikkani uchun ayblamadi. 

---

Islom hazorasi. Ahmad Muhammad