Alisher Navoiy ijodidagi „Sabbayi Sayyor“ dostoni

Alisher Navoiy ijodidagi „Sabbayi Sayyor“ dostoni

1441-1501

Reja: 1. Alisher Navoiy hayoti va ijodi

Alisher Navoiy 1441-yil 9-fevralda Хuroson o‘lkasining poytaхti Hirotda tug‘ildi. Alisher bolalikdan ma’rifatli oila muhitida tarbiya topdi. Navoiyning otasi G‘iyosiddin Muhammad (uni «G‘iyosiddin kichkina» ham der edilar) temuriy larga yaqin amaldorlardan bo‘lib, o‘z davrining obro‘li va ma’rifatli kishilaridan sanalgan. Adabiyotshunos Davlatshoh Samarqandiyning yozishicha, u o‘g‘li Alisherning tarbiyasiga e’tibor bergan va kelajakda fazilatli odam bo‘lib yetishmog‘i uchun astoydil harakat qilgan. Onasi Kobul amirzodalaridan Shayx Abusaid Changning qizi bo‘lgan.

Alisher Navoiy ijodiga bir nazar
O‘tmish mavzusida
«Tariхi muluki Ajam» («Ajam, ya’ni arab bo‘lmagan mamlakatlar podshohlari tariхi»), «Tariхi anbiyo va hukamo»
(«Payg‘ambarlar va donishmandlar tariхi») asarlarini yozgan. Turkiy adabiyotshunoslikda ham uning alohida o‘rni
bor. Aruzga doir «Mezo n ul-avzon» («Vaznlar o‘lchovi»),
tazkirachilikka
oid «Majolis un-nafois» («Nafis majlislar») kabi asarlar yaratdi. Bular o‘zbek (turk) tilida shu sohalardagi birinchi asarlar edi. Buyuk shoir tilshunoslik bilan ham qiziqdi. Lug‘atshunoslikka oid «Sab’at-u abhur»
(«Yetti dengiz») nomli kitob yozdi. Ayniq sa, «Muhokamat
ul-lug‘atayn» («Ikki til muhokamasi») asarida turk (o‘zbek)
va sort (fors) tillarini solishtirib, o‘z ona tilining tuganmas
imkoniyatlarini ilmiy asoslab berdi.