Microsoft Word islom hazorasi ziyouz com doc

www.ziyouz.com
kutubxonasi 
50
bo‘ldi. Bundan tashqari mudarrisga boshqa ehtiyojlari uchun ham maoshlar 
belgilangandi. Masalan, Sulton Salohiddin tomonidan «Salohiyya» madrasasida ta’lim 
berish uchun tayinlangan shayx Najmiddin al-Xabushoniy dars bergani uchun har oyga 
qirq dinor, madrasa vaqfini boshqarib turgani uchun o‘n dinor maosh va kuniga oltmish 
misriy qadoq non va ikki idish Nil suvi olardi. «Al-Azhar» shayxlarining oylik maoshlari 
ichida darsga minib keladigan xachirlarining sarfiyoti uchun ham mablag‘ bor edi. «Al-
Azhar» vaqflari ichida shayx xachirining xarajatlari uchun xos vaqf bor edi. Keyingi 
yillarda shayxning ana shu vaqfdan xachiri nomiga oladigan oylik maosh yuz junayhga 
yetib qolgandi. Oxirida uni ham oylik maoshga qo‘shib beriladigan bo‘ldi. 
Dars berish martabasiga shayxlar ushbu maqomga loyiq, deb shahodat bergan 
kishigina erishardi. Islomning ilk davrlarida bu ish shayx shogirdiga o‘z halqasidan ajrab 
chiqib, xos halqa tuzishga ruxsat berishi bilan yoki vafotidan keyin halqani boshqarishni 
buyurish bilan bo‘lardi. Shogird bundan boshqa yo‘l tutsa, tanqidga uchrar va qiyin, 
murakkab savollar o‘qiga duchor bo‘lardi. Horun ar-Rashid davrida qoziyulquzzot bo‘lgan 
Abu Yusufning (r.a.) tarixlarida bunday voqea zikr qilinadi: Abu Yusuf shayxlari Abu 
Hanifa (r.a.) hayotlari chog‘ida kasal bo‘lib qoldilar. Shunda shayxlari ko‘rgani borib, u 
kishiga: «Men o‘zimdan keyin musulmonlarga seni bosh qilaman», dedilar. Abu Yusuf 
kasaldan tuzalganlarida shayxlari bergan bu shahodatdan ujbga berilib, ustozlari Abu 
Hanifadan ajragan holda xos majlis tuzdilar. Shunda Imom Abu Hanifa u kishining 
oldilariga tafsilot va izoh bilan javob talab qiladigan beshta nozik masala so‘ragani 
odam yubordilar. Imom Abu Yusuf ushbu savollarga javob qilishda yanglishdilar va 
shayxlaridan alohida bo‘lib xato qilganlarini angladilar hamda yana ustozlarining 
halqasiga qaytdilar. Shunda shayxlari Imom Abu Hanifa u kishiga bunday dedilar: 
«Yetilmasdan oldin qurib qolding! Kim o‘zini ilm olishdan behojat deb gumon qilsa, o‘z 
nafsi uchun yig‘lasin!» 
Oldin shunday bo‘lgandi. Keyinchalik madrasalar paydo bo‘lib, uni bitirganlarga 
madrasa shayxi tomonidan hozirgi davrdagiga o‘xshash ilmiy shahodatnomalar 
beriladigan bo‘ldi. Tabiblarga ham xuddi shunday madrasani bitirganligi to‘g‘risidagi 
shahodatnomani qo‘lga kiritgandan keyingina tabobat bilan shug‘ullanishga ruxsat 
berilardi.
Mudarrislarni boshqa kasb egalaridan ajratib turadigan xos belgilari bo‘lardi. Imom 
Abu Yusufning zamonlarida ularning alomatlari qora salla va yashil rido edi. Fotimiylar 
davrida esa, yashil salla va rido bo‘lgan. Jubba esa ulamo va mudarrislarga faqat 
umaviylar davriga kelib urf bo‘lgan. Andalusdagi ulamolarning kiyimlari Mashriq ulamo 
va mudarrislarinikidan biroz farq qilgan. Ular kiyinishining eng muhim jihati sallaning 
kichik o‘ralishidir. Ba’zi paytlarda olim salla o‘ramasdi ham. Bir marta mashhur lug‘aviy 
Imom Abu Ali al-Qoliy Sharqdan Andalusga borgan paytda uning istiqboliga chiqqan 
Andalus ulamolari hayratdan qotib qolishgan. Chunki Imom boshiga juda katta salla 
o‘rab olgandi. Hatto, yosh bolalar va esi pastlar masxaralab, orqalaridan tosh otib 
qolishgan. 
G‘arbliklar kiyinishda Andalus mudarrislaridan nusxa ko‘chirishgan. Hozirda Ovro‘pa 
jomealarida ilmiy libos deya tanilgan kiyimlarning asli andalusiydir.
Muallimlarning ham talabalar uyushmasi, ashroflar uyushmasi va o‘sha davrlarda 
rivojda bo‘lgan ba’zi kasb va hunar egalarining uyushmalari kabi birlashtirib turuvchi 

---

Islom hazorasi. Ahmad Muhammad