Toshkent moliya instituti "statistika" kafedrasi


Viloyat tumanlarida jon boshiga to’g’ri keladigan daromad va nooziq-ovqat tovarlariga



Download 3,23 Mb.
Pdf ko'rish
bet65/197
Sana11.06.2022
Hajmi3,23 Mb.
#653472
1   ...   61   62   63   64   65   66   67   68   ...   197
Bog'liq
STATISTIKA FANINING PREDMETI VA USLUBI

Viloyat tumanlarida jon boshiga to’g’ri keladigan daromad va nooziq-ovqat tovarlariga 
bo’lgan xarajatlar. 
Tumanlar 
Jon boshiga 
daromad, 
so’m (x) 
Nooziq- ovqat
tovarlariga xarajat, ming 
sum(u) 
2
x
yx
x
a
a
Y
x
1
0



1215 
782 
1476225 
950130 
833.45 

1244 
889 
1547536 
1105916 
847.08 

1382 
948 
1719208 
1310136 
911.94 

1384 
1001 
1915456 
1385384 
912.88 

1352 
1014 
1827904 
1370928 
897.84 

1435 
992 
2059225 
1423520 
936.85 

1530 
956 
2340900 
1462680 
981.50 

1639 
951 
2186321 
1558689 
1032.73 

1547 
962 
2393209 
1488214 
989.49 
10 
1604 
980 
2572816 
1571920 
1016.28 
11 
1628 
989 
2650384 
1610092 
1027.56 


96 
12 
2029 
1101 
4116841 
2233929 
1215.00 
13 
1917 
1102 
3674889 
2112534 
1163.39 
14 
2001 
1304 
4004001 
2609304 
1202.87 
15 
1997 
1200 
3988009 
2396400 
1200.99 
Jami 
23904 
15171 
38972924 
24589776 
15171.00 
Viloyatdagi 15 tuman bo’yicha jon boshiga to’g’ri keladigan daromad va 
nooziq-ovqat tovarlariga bo’lgan sarflar o’rtasidagi korrelyatsion bog’lanishni 
aniqlash uchun regressiyasining chiziqli tenglamasini tuzamiz (3-jadval). Normal 
chiziqli tenglamalar tizimining koeffitsentlarini 3-jadval malumotlari yordamida 
aniqlash mumkin. Tenglamalar sistemasiga jadvaldagi ma’lumotlarni qo’yib 
chiqamiz:
24589776
3897292
23904
15171
23904
15
1
0
1
0




a
a
a
a
Har bir tenglamaning hadlarini 
a
0
koeffitsentining oldidagi sonlarga bo’lsak
quyidagilarga ega bo’lamiz:
7
,
1028
4
,
1630
4
,
1011
6
,
1593
1
0
1
0




a
a
a
a
Ikkinchi tenglamadan birinchisini ayirsak, u holda quyidagilar kelib
chiqadi: 
3
,
17
8
,
36
1

a
47
.
0
8
.
36
3
.
17
1


a

a

parametr qiymatini birinchi tenglamaga qo’yib, 
a
0
ning qiymatini hisoblaymiz: 
4
,
1011
47
,
0
6
,
1593
0



a
4
,
262
749
4
,
1011
0



a
Tenglamadagi
a
0
va 
a

parametrlarini quyidagi formulalar bilan ham 
aniqlash mumkin: 
4
.
262
)
23904
(
38972924
15
23904
24589776
38972924
15171
)
(
2
2
2
2
0















 

x
x
n
x
yx
x
y
a
47
.
0
)
23904
(
38972924
15
23904
15171
24589776
(
15
)
(
2
2
2
1














 
x
x
n
x
y
yx
n
a
Shunday qilib, korrelyatsion bog’lanish regressiyasining to’g’ri chiziqli
tenglamasi quyidagi ko’rinishni oladi: 
x
Y
x



47
.
0
4
.
262

Ushbu tenglama yordamida U ning barcha qiymatlarini aniqlaymiz: 
45
,
833
1215
47
,
0
4
,
262
1




x
Y
so’m 


97 
08
,
847
1244
47
,
0
4
,
262
2




x
Y
so’m 
94
,
911
1382
47
,
0
4
,
262
3




x
Y
so’m 
… … … … … … …… …… … 
va h.k.
Demak, 
a
1
regressiya koeffitsienti natijaviy belgi (Y) bilan omil belgi (X) 
o’rtasidagi bog’lanishni belgilab beradi. Bu esa omil belgi bir birlikka ortganda
natijaviy belgi necha birlikka oshadi degan savolga javob beradi.Olingan 
natijalardan ko’rinib turibdiki, jon boshiga to’g’ri keladigan daromadning bir 
so’mga ortishi nooziq-ovqat tovarlarga bo’lgan sarfni 0.47 tiyinga oshishiga olib 
keladi. 
Egri chiziqli bog’lanish turli-tuman bo’lishi mumkin. Iqtisodiy tahlilda eng 
ko’p uchraydigan egri chiziqli tenglamalarga quyidagilarni kiritish mumkin: 
Giperbola tenglamasi: 
x
a
a
Y
x
1
1
0


Bu regressiya tenglamasining parametrlarini hisoblash uchun quyidagi 
tenglamalar sistemasidan foydalaniladi: 















x
y
x
a
x
a
y
x
a
na
1
1
1
1
1
0
1
0
x
a
a
y
x
1
1
0


tenglamaning parametrlari a
0
va a
1
oldingi to’g’ri chiziqli 
tenglamaning parametrlariga o’xshab aniqlanadi(turli metodlar bilan).
 
Yarim logarifmli tenglama:
x
a
a
Y
x
lg
1
0


Bu tenglamani parametrlarini aniqlash uchun quyidagi tenglamalar
tizimidan foydalanamiz: 













x
y
x
x
a
y
x
a
na
lg
lg
lg
lg
2
0
1
0
Ikkinchi darajali parabola tenglamasi: 
2
2
1
0
x
a
x
a
a
y
x





Bu tenglamaning parametrlari (a
0
, a
1
, a
2
) quyidagi normal tenglamalar 
tizimini echish bilan aniqlanadi. 


98 


























y
x
x
a
x
a
x
a
xy
x
a
x
a
x
a
y
x
a
x
a
na
2
4
2
3
1
2
0
2
2
2
1
0
2
2
1
0
4-jadval
Tovar oboroti va tovar zaxiralari o’rtasidagi bog’lanishlarni hisoblash 
Do’ko

lar 
Tovar 
oboroti, 
mln. 
so’m 
Tovar 
zahirasi, 
mln. so’m 
x
2
x
3
x
4
xy 
x
2


36 
2,5 
1296 
46656 
167916 
90,0 
3240,0 

50 
3,9 
2500 
125000 
6250000 
195,0 
9750,0 

58 
4,1 
3364 
195112 
11316496 
237,8 
13792,4 

69 
4,4 
4761 
328509 
2266714 
303,6 
20948,4 

74 
5,0 
5476 
405224 
29986576 
370,0 
27380,0 

85 
5,8 
7225 
614125 
52200625 
493,0 
41905,0 

94 
6,9 
8836 
830584 
78074896 
648,6 
60968,4 

99 
7,1 
9801 
970299 
96059601 
702,9 
69587,1 

103 
9,2 
10609 
1092727 
112550881 
947,6 
97602,8 
10 
108 
8,8 
11684 
1259712 
136048896 
950,4 
102643,2 
Jami 
776 
57,7 
65532 
5867948 
326834708 
4938,9 
447817,3 
4-jadvalda hisoblangan ma’lumotlar asosida ikkinchi darajali parabola 
tenglamasining parametrlarini aniqlaymiz, buning uchun jadvaldagi hisoblangan 
ma’lumotlarni olib normal tenglamalar tizimiga qo’yib chiqamiz: 














3
,
447817
326834708
5867948
65532
9
,
4938
5867948
65532
776
7
,
57
65532
776
10
2
1
0
2
1
0
2
1
0
a
a
a
a
a
a
a
a
a
Har bir tenglamaning hadlarini tegishli ravishda a
0
oldidagi sonlarga 
bo’lamiz. 
a
0
+77,6a
1
+6553,2a
2
=5,77 
a
0
+84,4a
1
+7561,8a
2
=6,36 
a
0
+39,5a
1
+4987,4a
2
=6,83
Ikkinchi tenglamadan birinchi, uchinchi tenglamadan ikkinchi 
tenglamani ayirib, ikkita ikki noma’lumli tenglamaga ega bo’lamiz: 


99 
6,8a
1
+1008,6a
2
=0,59 
5,1a
1
-2574,4a
2
=0,47 
Har bir tenglamaning hadlari tegishli ravishda a

oldidagi sonlarga bo’lamiz: 
a
1
+148,32a
2
=0,0868 
a
1
-504,38a
2
=0,0923 
 
Ikkinchi tenglamadan birinchisini ayiramiz: 
-356.5
a

= 0,005 bu erdan
a


000014
,
0
5
.
356
005
.
0



a
0
va a
1
parametlarni o’rin almashtirish metodi bilan aniqlaymiz 
a
1
+148.3∙ 0.000014=0,087 
a
1
+0.0020762=0,087 
a
1
=0,087-0,0020762
a
1
=0,0849 
Shunday qilib, ikkinchi darajali parabola tenglamasi quyidagi
ko’rinishga ega bo’ladi. 
2
0000142
,
0
0849
,
0
9099
,
0
x
x
Y
x





Endi 
x
va 
x
2
qiymatlarini o’z o’rniga qo’yib tenglamani bemalol echish
mumkin. 
3 Bog’liqlikning zichligini o’rganish metodlari 
 
Statistikada omil belgi bilan natijaviy belgi o’rtasidagi bog’liqlikning 
zichligi bir qancha ko’rsatkichlar bilan baholanadi: 
G.B.Fexner (1801-1887) koeffitsienti.
Bu koeffitsientni (belgilar 
muvofiqligi koeffitsienti deb ham yuritiladi) hisoblash uchun, avvalo omil va
natijaviy belgi bo’yicha o’rtacha darajalar aniqlanadi va variantlarni 
o’rtachadan farqi hisoblab chiqiladi, unday keyin omil belgi bilan natijaviy
belgi individual belgilarning o’rtachadan farqini mos kelgan va kelmagan 
belgilari aniqlanadi va ular o’zaro taqqoslanadi. 
Ushbu koeffitsient quyidagicha hisoblanadi: 
H
M
H
M
F
к




bu erda: M– bir xil ishoradagi (mos kelgan) juft chetlanishlar (
x
va 
u
ning
x
va 
y
dan chetlanishi), H-har xil ishoradagi( mos kelmagan) juft chetlanishlar (x va
u ning 
x
va 
y
dan chetlanishi) 
Fexner koeffitsienti qiymati –1 bilan +1 oralig’ida yotadi va u qanchalik 1 
ga yaqin bo’lsa, bog’lanish shunchalik kuchli hisoblanadi. Agarda M> N bo’lsa,
а
0
+77.6 ∙ 0.0849+6553,2∙ 0.000014= 5,17 
а
0
+605882+0,0917=5,77 
а
0
=5,77- 6,6799
а
0
=-0,9099 


100 
F
k
˃0. Sabab mos kelgan belgilar soni mos kelmagan belgilar sonidan ko’p
bo’lib, bog’lanishning to’g’ri chiziqli ekanligidan dalolat beradi va aksincha.
Agarda M=N bo’lsa F
k
=0 bo’lib, belgilar o’rtasida bog’lanish yo’qligidan
dalolat beradi. 
 


101 
 
5 – jadval 
Tuman oziq-ovqat do’konlarining tovar oboroti va foydasi haqidagi ma’lumotlar 
 
Do’konlar 
Tovar oboroti, 
mln so’m.(x) 
Foyda, 
mln so’m.(u) 
O’rtachasidan chetlanish ishoralari 
Tovar oboroti 
Foyda 

29 
15 



38 
17 



46 
25 



54 
36 



62 
32 



70 
34 



79 
30 



97 
40 


O’rtacha 
59,4 
28,6 
5-jadval ma’lumotlaridan ko’rinib turibdiki 8 ta do’kondan 7 tasida 
ishoralar mos kelgan. Yuqorida keltirgan formula bo’yicha bog’lanish 
zichligini aniqlasak 
75
,
0
8
6
1
7
1
7








Н
М
Н
М
F
к
 
Olingan natijadan ko’rinib turibdiki ikkala belgi o’rtasidagi bog’lanish
kuchi yuqori va bog’lanish to’g’ri chiziqli bog’lanish ko’rinishga egadir. 

Download 3,23 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   61   62   63   64   65   66   67   68   ...   197




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish