S sh. Xabibullayev, S. A. Djumayev defektoskopiya va diagnostika

Ferrozondlar
. Induksion magnit maydoni hosil qiluvchi asbob-
larga qaraganda ferromagnitli magnit maydon hosil qiluvchilar 
faol turdagi asboblar turiga kiradi. Ularda sodir bo‘ladigan jara-
yonlar doimo ikki maydon ta’siridan iborat: tashqi maydonning 
o‘zgarishi bilan va qo‘shimcha yordamchi g‘alayonlanish may-
donining ta’siridan iborat. Bu g‘alayonlanish maydoni bitta g‘altak 
o‘ramidan tok o‘tishida hosil bo‘ladi. Oddiy ferrozond-ikkita 
g‘alayonlantiruvchan va indikatorli g‘altak o‘ramidan iborat 
o‘qdan tuzilgan. Bunday ferrozondning sxemasi vixrli tok hosil 
qiluvchi transformatorning sxemasiga o‘xshashdir (8.1-rasm). 
Uning birinchi o‘rami yordamida g‘alayonlanish maydoni hosil 
bo‘ladi H
и
(t), o‘qda esa magnit induksiyaning EYK sini hosil qi-
ladigan induksiya B(t) paydo bo‘ladi:
e
W
= −
⋅ ⋅
�
S
dB
dt
,
bu yerda:
W
и
– o‘lchanadigan o‘ramdagi simlar soni; S – o‘qning 
maydoni. O‘qning o‘lchamini va maydonning maksimal g‘ala-
yonlanganligini tanlab turib kerakli sezgirlikka erishiladi yoki 
o‘lchanayotgan maydonning kerakli diapazoniga erishiladi. Im-
pulsli g‘alayonlanishda bitta g‘altak bilan g‘alayonlashni va indi-
katsiyalashni amalga oshirish mumkin.
Ferrozondlarning turli xil modifikatsiyalari mavjud, bular 
g‘altaklarning o‘ramlari soni va o‘qining konstruksiyalari bilan 
farq qiladi.
Magnitli domenli qayta hosil qilgichlar.
Magnitli domenli qay-
ta o‘zgartiruvchilarning ta’siri Faradeyning magnitli optik effekti 
bilan asoslangan. Bu asbob ko‘rinishi ma’lum qalinlikdagi bir jins-
li magnitli muhitdan iborat bo‘lib, unda bir xil magnitlanadigan 

---

39
domenli-bir jinsli hududi bor. Magnitli domenli qayta hosil 
qilgichning ma’lumot beruvchi parametri bu domenli tuzilishi-
ning ko‘rinuvchan tasvirini plyonkada hosil bo‘lishidir.
Dastlabki magnitsizlangan holatda domenlar plyonkada xaotik 
ravishda joylashadi (tartibsiz). Nazorat qilinayotgan ferromagnitli 
materialdan yasalgan buyum ustida plyonka joylashtirilganida hosil 
bo‘ladigan nuqsonlarga qarab magnit maydonining tarqalishiga 
qarab domenlar plyonkaning tekisligida joylashadi. Plyonkaning 
domenli tuzilishining topografiyasi plyonkani tekis qutblangan nur 
bilan yoritishda optik qurilma bilan kattalashtirish orqali vizuali-
zatsiyalanadi (aniq tasvir hosil qilinadi). Hozirgi vaqtda magnitli 
domenli hosil qilgichlardan chegarali foydalaniladi.