S sh. Xabibullayev, S. A. Djumayev defektoskopiya va diagnostika

Magnit kukunlar 
(MK)
. 
MKlarni nuqsonlar asosidagi nazorat 
qilinayotgan obyektni sirtida magnit maydon tarqalishini vizuali-
zatsiyalashda qo‘llaniladi. Shunday maydonga sochilgan ferro-
magnit kukuni zarrachasiga uni ushbu nuqsonli sohada ushlab tu-
rish uchun maydon kuchi ta’sir ettiriladi. Bu kuch esa magnit 
maydon tarqalishining kuchlanganlik gradiyenti dH/dx ga to‘g‘ri 
proporsionaldir:
F 
= 
χ
m
VHdH
/
dx
,
bu yerda: 
χ
m 
–kukun materialining magnitni sezgirligi;
V – kukun 
zarrachalari.
Tashqi magnitlangan maydonda kukun zarrachalari izolirlan-
magan holatda mavjud bo‘ladi, ular koagulyatsiyalanib zanjir ho-
sil qiladi hamda mos ravishda ushlab turuvchi 
F 
kuchni oshiradi. 
Ushbu zanjir uzunligi qator faktorlar bilan aniqlanadi: kukun qo-
vushqoqligi va uning zarrachalarining o‘lchami bilan, magnit 
maydon kuchlanganligi bilan, nazorat qilinayotgan obyekt sirti-
ning g‘adir-budurligi bilan va hokazo.
Magnitli kukunli defektoskopiyada ishlatiladigan minimal qo-
vushqoqlikka ega bo‘lgan, suvli muhitda, kerosin yoki moy muhiti-
da ishlatiladigan magnitli kukunlar quruq va nam holatlarda bo‘li-
shi mumkin. Kukunning harakatlanuvchanligini va magnitli 
kukunli usulning sezgirligini oshirish uchun suyuqlik muhitida 
o‘ta maydalangan massadan (0,1–60 mkm) iborat magnitli sus-
penzidan foydalaniladi. Magnitli kukunlar ishlab chiqarilishi tex-

---

40
nologiyasiga asosan turlarga bo‘linadi. Eng ko‘p ishlatiladigan 
kukun – bu qora temir oksidi (Fe
2
O
3
) va temirning qo‘ng‘ir – qi-
zil rangli gamma-oksididir (
γ
- Fe
2
O
3
), bular o‘z navbatida nazorat 
obyekti sirtida yuqori rangdagi tiniq tasvir hosil qilish qobi liyatiga 
ega. Rangli tasvirning tiniqligini oshirish uchun magnitli kukunga 
lyuminofor (Ultrabinafsha nur bilan nazorat qilinganda) yoki 
yorqin aluminiyli chang (qorong‘i sirtli obyekt nazorat qilingani-
da) qo‘shiladi.