S sh. Xabibullayev, S. A. Djumayev defektoskopiya va diagnostika

6.1. Magnit hosil qiluvchilar
Ko‘pchilik hollarda buyumning sirti yaqinida magnit maydon-
larining ta’sirlarini o‘lchash kerak bo‘ladi. Buning uchun turli 
magnit hosil qiluvchilardan foydalaniladi, bularning ichida eng 
ko‘p tarqalganlari: 
– induksion;
– ferrozondli;
– Xollov magnit hosil qiluvchi asbobi;
– magnitli rezistorli. 
Magnitli kukunli hamda magnitli grafikali qurilmalarda turli-
cha kukunlar va lentalar ishlatiladi.
Induksion g‘altaklar.
Uning ishlash prinsipi – EYK hosil qilish 
bilan bog‘liq bo‘lib, yopiq konturda hosil bo‘ladi va u konturning 
magnit oqimi bilan ulanishining vaqt birligi ichida o‘zgarishiga 
proporsionaldir (magnit maydoni esa maydon kuchlanganligining 
H va H vektorga perpendikular bo‘lgan sirt maydoni ko‘paytmasiga 
teng). H kattalik S – maydon kattaligida doimiy va o‘zgaruvchan 
bo‘lishi mumkin. Induksion hosil qilgich – oddiy katushkadan 
ibo rat bo‘lib, uning o‘ramlari soni W ga teng. Ushbu katushkani 
o‘zgaruvchan magnit maydonga kiritilganida uning tomonlarida 
o‘sha lahzadayoq EYK hosil bo‘ladi, bu esa quyidagicha aniqla-
nadi:
E
W
d
= −
Φ
dt
,
bu yerda:,
dФ –
magnit maydonning qisqa vaqt – dt ichida 
bog‘lanishining o‘zgarishi.
Katushkadan o‘tuvchi umumiy magnit oqimi:
Ф = Vcos
α 
= 
μ
0
•
μ
HScos
α
,
S – katushkaning maydoni;
α 
– magnit induksiyasi – V va katushka o‘qi oralig‘idagi bur-
chak.
Bu yerdan:
E = –W 
μ
0
•
μ
 Scos
α
•(dH/dt).
Oxirgi formuladan shuni bilish mumkinki, o‘lchashning sez-
girligini oshirish uchun katushkaning oralari sonini yoki may-

---

38
donini oshirish mumkin. Biroq, katushkaning o‘lchami o‘lchash 
aniqligi o‘zgarmasligi uchun va undagi magnit maydoni bir xil 
bo‘lishi uchun yetarli darajada kichikroq bo‘lishi kerak. Shuning 
uchun katushkalarni ingichka sim bilan bir qavat qilib o‘raladi va 
o‘ram qalinligi katushkaning diametridan oshib ketishidan saqla-
nadi. Kuchsiz maydonlarda EYK ni oshirish uchun katushkaning 
ichiga ferromagnitli markazni magnitli induksiyani oshirish uchun 
joylashtiriladi.