4-mavzu. Аmaliy tadqiqotlar natijalariga matematik- statistik usul bilan ishlov berish. Tasodifiy kattaliklar, ularning taqsimlanishi va miqdoriy хarakteristikalari. (4-soat)


Tasodifiy kattaliklarning taqsimlanish qonunlari



Download 0,7 Mb.
Pdf ko'rish
bet8/9
Sana26.04.2022
Hajmi0,7 Mb.
#582457
1   2   3   4   5   6   7   8   9
Bog'liq
4-ma'ruza (4-soat) (1)

Tasodifiy kattaliklarning taqsimlanish qonunlari
Tajribalar yoki kuzatuvlar natijalariga statistik yondashuvda tasodifiy kattaliklarni realizatsiya 
qilish, ya’ni to‘plash vaqtidagi qiymatlari belgilash (olish) cheklangan. Odatda bir necha o‘n 
marotaba o‘lchovlar yoki kuzatuvlar bilan chegaralanadi.
Tasodifiy kattaliklarning elektrik taqsimlanish chastotasi ularning xarakteristikalari kabi 
ma’lum darajada va ularning qiymatlari variatsion qator hajmining oshishiga bog‘liq holda barqaror 
ko‘rsatkichiga yaqinlashib boradi. 4.7-jadvaldagi variatsion qator uchun kuzatuvlar soni 
n
=25 dan 
kam bo‘lgan hol uchun o‘rtacha arifmetik ko‘rsatkich 
x
quyidagi qiymatlarga ega bo‘ladi. 
4.10-jadval
Variatsion 
qator hajmi, 
n
4
5
5
5
6
O‘rtacha 
arifmetik 
ko‘rsatkich,
x
5,650
4,060
5,100
6,180
4,600
Xuddi shunday nabarqarorlik kuzatuvlar soni 5, 15, 25 taga teng bo‘lganda tasodifiy kattaliklar 
chastotasi quyidagi qiymatlarga ega bo‘ladi. 
4.11-jadval
Interval, yil 
3,8–
4,3 
4,3–
4,8 
5,3–5,8 5,8–
6,3 
4,8–5,3 
Takrorlanish 
chastotasi ω 
n
=5 
0,400 0,200 0,000 0,200 0,200 
n
=15 0,134 0,334 0,267 0,067 0,200 
n
=25 0,200 0,240 0,200 0,200 0,160 
yil
w


Tajriba natijalari va kuzatuvlar sonini oshib borishi variatsion qatorning xarakteristikalari 
ko‘rsatkichlarini (o‘rtacha, dispersiya va h.k.lar) hamda nisbiy chastotasi empirik taqsimlanishini 
birdan bir doimiy kattalikka yaqinlashishiga olib keladi va tasodifiy kattaliklarning taqsimlanish 
qonunini ifodalaydi. 
Tasodifiy kattaliklarni nazariy taqsimlashish qonuniga katta yoki kam darajada eksperiment 
taqsimlanish qonunining yaqinlashuvi tasodifiy kattaliklarni mumkin bo‘lgan qiymatlarini va ularga 
to‘g‘ri keluvchi ehtimolliklari orasidagi bog‘liqlikni ifodalovchi matematik modeli hisoblanadi. 
Tasodifiy voqelik yoki kattaliklarning 
ehtimolligi
deganda variatsion qatorning hajmi 
n
cheksiz 
oshib borganida empirik taqsimlanishni nisbiy chastotasi yaqinlashgan (intilgan) doimiy kattalik 
tushiniladi. Amalda esa kuzatishlar soni katta bo‘lganda tasodifiy voqelik yoki hodisaning 
ehtimolligi son qiymati etib tasodifiy voqelik yoki hodisaning nisbiy chastotasi qabul qilinadi. 
Nazariy taqsimlanish uchun guruhlashuv markazi bu kutilayotgan matematik natija, boshqacha 
aytganda variatsion qator hajmi 
n
cheksiz oshganda (
n
fi¥) o‘rtacha arifmetik ko‘rsatkichi (


yaqinlashgan tasodifiy kattalikning qiymati
(

fi
M
). Ilmiy tadqiqotlarda statistik usullar odatda 
o‘rganilayotgan ko‘rsatkichlarni kuzatuv natijalarini empirik taqsimlashishini ifodalashga olib 
keladi. Tajriba va kuzatuvlardan olingan taqsimlanishni nazariy taqsimlanish qonuni bilan 
appraksimatsiyalash (yaqinlashtirish) kerak. 
Bunday appraksimatsiyalash tadqiqot natijalarini ifodalash va tahlil etish imkonini beradi. 
Boshqacha aytganda olingan empirik taqsimlanish uchun yig‘ilgan statistik materiallarni muhim 
xususiyatlarinigina aks ettiruvchi nazariy taqsimlanish grafigini qabul qilish kerak. 
Ko‘pgina empirik taqsimlanishlar Gauss-Laplas qonuni nomi bilan nomlanib kelinayotgan ko‘p 
tarqalgan normal taqsimlanish hisoblanuvchi nazariy taqsimlanishlarga bo‘ysunadi. 
Ko‘plab bir-biriga bog‘liq bo‘lmagan yoki qisman bog‘liq bo‘lgan sabablarni umumiy ta’siri 
natijasida sodir bo‘lgan tasodifiy kattaliklar normal taqsimlanishga bo‘ysunadi. 
To‘g‘ri burchakli koordinatalar sistemasi obsissa o‘qi bo‘ylab tasodifiy kattalik qiymatini (
x
), 
ordinata o‘qi bo‘ylab esa unga to‘g‘ri keladigan qiymatni qo‘ysak, qo‘ng‘iroq shaklini tasvirlovchi 
grafikni beradi va bunday egri chiziq Gauss egri chizig‘i deb yuritiladi. 

Download 0,7 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish