Manuel de français Ikkinchi chet tili

Leksikologiya
 
Leksikologiya tilshunoslikning leksikasini o’rganuvchi sohadir. Leksikologiyada 
so’zlar quyidagi xususiyatlari bo’yicha o’rganiladi.
1.
 
So’zning semantik strukturasi; 
2.
 
So’zlarning shakl va ma’no munosabati; 
3.
 
Leksikadagi so’zlarning o’z yoki o’zlashgan so’z ekani; 
4.
 
Qo’llanishiga ko’ra so’zlarning umumiy yoki chegaralanganligi; 
5.
 
Tarixiy jihatdan Fransuz tili leksikasi; 
6.
 
So’zlarning emotsional-ekspressiv bo’yoq va stilga munosabati. 
 

---

~ 9 ~ 
So’zning semantik strukturasi 
So’zning semantik strukturasi shu so’zga xos ma’no (ma’nolar va qo’shimcha 
ottenkalar)dan iborat bo’ladi. So’zning semantik strukturasi va u bilan bog’liq 
hodisalarni o’rganuvchi soha semasiologiya deyiladi.
Har qanday so’z paydo bo’lishidayoq o’z shakli (fonetik strukturasi) va ma’nosiga 
ega bo’ladi. Masalan: la maison, l’arbre, le melon bien, hier, travailler, 
content,sans doute, pour va hokazo. 
Tildagi barcha so’zlar ma’noli bo’lsada, lekin ular ma’noning eng umumiy 
xususiyatlariga ko’ra ham o’zaro farqlanadi, masalan; tildagi so’zlarning asosiy 
qismi ob’ektiv borliqdagi narsa, belgi yoki harakat haqidagi tushunchalarni 
bildiradi. Masalan, le coton, l’eau, blanche, tenir, courir va hokazo. 
Boshqa so’zlar esa, ya’ni yordamchi so’zlar (avec, pour, et, si va hokazo) 
shuningdek undov va taxlid so’zlar (Ah!, Bah!, hum!, ouf!, hourra!, hélas!, 
silence!, va hokazo) tushunchalarni ifodalaydi.
Leksik ma’no 
 
So’zning ob’yektiv borliqdagi narsa, belgi, harakat kabilar haqidagi 
ma’lumot leksik ma’no deyiladi. Masalan, la pierre, le sel, la pomme, la grenade 
so’zlari ma’lum predmet haqida; aigr, jaune, profonde so’zlari ma’lum belgi 
haqida; lire, courir, rire fe’llar ma’lum harakat va holat haqida ma’lumot beradi. 
Leksik ma’noli so’zlar, narsa, belgi yoki harakatning konkret (aynan) o’zini emas, 
balki ular haqidagi tushunchalarni ifodalaydi. Tushuncha esa narsa, belgi, harakat 
kabilarning kishi ongidagi umumiy inikosidir. Masalan, borliqda daraxtning turi 
juda ko’p, uning miqdori behisob. Daraxt so’zi shulardan konkret bittasini 
atamaydi, balki shu predmet haqidagi umumiy tushunchani ifodalaydi.