Manuel de français Ikkinchi chet tili

 
Assimilatsiya 
 
Nutq tovushlari qator kelganda ba`zan bir-biriga ta`sir qilib, biri
ikkinchisini o`ziga moslashtiradi. Bunday hodisa assimilatsiya deyiladi,
assimilatsiya 2 ga bo`linadi:
1). progressiv; 2). regrissiv assimilatsiyaga. 
Agar oldingi tovush keyingi tovushni o`ziga o`xshatsa, moslashtirsa
progressiv assimilatsiya bo`ladi. Masalan: ketdi [ketti], otdan [ottan] kabilar.
Keyingi tovush oldingi tovushni o`ziga o`xshatsa regressiv
assimilatsiya bo`ladi. Masalan: yigitcha [yigichcha], yozsin [yossin], uchso`m
[usso`m], tuzsin [tussin], kabilar. 
 
Dissimilatsiya 
Ayrim paytda talaffuzda ikki o`xshash tovush bir joyda yoki bir
so`zda kelgan vaqtda ulardan biri noo`xshash tovushga o`xshab qoladi. Bunday
hodisa dissimilatsiya hodisasi deyiladi. dissimilatsiya ham ikki xil holat
progressiv va regrissiv bo`ladi. Progressiv holat: masalan, zarar [zalar], birorta
[bitta], kissa [kista] kabilar. Regressiv holat: malol [marol], koridor [kolidor],
ittifoq [intifoq] kabilar. 
Metateza holati: daryo [dayro], yomg`ir [yog`mir], tebratmoq
[terbatmoq], ahvol [avhol], tuproq [turpoq].
Proteza holati: masalan, so`z boshida bitta unlining orttirilishi proteza
deyiladi. Masalan: ro`mol [o`ramol], ro`zg`or [o`rozg`or] kabilar. 

---

~ 7 ~ 
Epenteza holati: Masalan: so`z boshida, o`rtasida va oxirida ikki
undosh qator kelganda, ular orasida i, u va a unlisi orttiriladi. Masalan: fikr
[fikir], hukm [hukim], doklad [dokalad] kabilar. 
 
GRAFIKA 
Grafika haqida tushuncha. 
 
 
Grafika asli grekcha “graphikas” so`zidan olingan bo`lib, tilshunoslikda
yozuv degan ma`noni anglatadi. Demak, grafika umuman olganda, harflar yoki
chiziqlar vositasida aks ettiriladigan shartli belgilarning muayyan sistemasidir.
Tilshunoslikda yozuvning niktografik yozuv, idiografik yozuv va fonografik
yozuv kabi turlari bor. 
Fransuz tili yozuvi hozirgi holatga kelganga qadar uzoq tarixiy yo`lni
bosib o`tib, juda ko`p o`zgarishlarga uchragan. 
Yozuv bilan til o`zaro uzviy aloqadordir. Yozuv ko`p hollarda tilning
o`rnini bosadi. Ba`zi hollarda esa tilda bo`lmagan imkoniyatlar yozuv orqali
yuzaga chiqadi. Yozuv tufayli kishilar uzoq masofadan ham bir-birlari bilan,
hatto o`zlaridan keyingi avlodlar bilan ham aloqa bog`lash imkoniyati bo`ladi. 
Biroq, yozuvning tilga nisbatan o’ziga xos kamchiliklari ham bor. 
Birinchidan, u tilning to’liq aksi emas, balki yozuvdagi shartli va su’niy aksidir. 
Ikkinchidan, yozuv orqali ish ko’rilganda vaqtdan yutqaziladi.
Uchinchidan, yozuv maxsus vositalarsiz, ya’ni yozuv asboblarisiz amalgam 
oshmaydi.
To’rtinchidan, yozuv savodi yo’q kishilar uchun shuningdek, tegishli sharoit 
bo’lmagan taqdirda (masalan qorong’ida) o’z ahamiyatini yo’qotadi.
Yozuv ko’z bilan ko’radigan va kishilar o’rtasida o’ziga xos aloqa vositasi bo’lib 
xizmat qiladigan grafik belgilar sistemasi bo’lib, uning jamiyatda o’ziga xos katta 
o’rni va xizmati bor, ya’ni yozuv ma’lum bir masofa bilan ajralgan odamlar orasidagi 
aloqalarni yaxshilashda yozma adabiy tilni yuzaga keltirishda ma’lum bir davrda 
yaratilgan madaniy-adabiy yodgorliklarni keyingi davrlarga yetkazib berishda muhim 
rol o’ynaydi.