Manuel de français Ikkinchi chet tili

Fonetikaning bo`limlari. 
Fonetikaning quyidagi bo`limlari mavjud:
1). Umumiy fonetika; 
2). Tarixiy fonetika; 
3). Qiyosiy fonetika; 
4). Tavsifiy fonetika; 
5). Eksperimental fonetika. 
1. Umumiy fonetikada, fonetikaga oid materiallar, fonetikaning turlari,
nutq tovushlari, ularning bo`linishlari va har xil o`zgarishlari to`g`risida umumiy
ma`lumot beradi.
2. Tarixiy fonetikada konkret bir tilning tovushlar sistemasi tarixiy nuqtai
nazaridan o`rganiladi. Tilning tovush sistemasidagi taraqqiyot va o`zgarishlar,

---

~ 5 ~ 
ayrim tovushlarning iste`moldan chiqib ketishi, yangi tovush yoki tovush
variantlarini yuzaga kelishi, shu tilda gaplashuvchi xalqning tarixi bilan bog`liq
ravishda o`rganiladi. 
3. Qiyosiy fonetika bir necha qarindosh tillarning yoki bir qancha dialekt
va shevalarning bir-biriga qiyoslab o`rganiladi. 
4. Tavsifiy fonetikada biror konkret til tovush sostavining hozirgi holati,
ya`ni unlilar, undoshlar, ularga xos fonetik o`zgarishlar o`rganiladi. 
5. Eksperimental fonetikada nutq tovushlari maxsus asboblar yordamida
eksperimental o`rganiladi. Bu usul fonetik ob`yektiv tasvirlash imkonini beradi.
Bu usul vositasida unli tovushlardagi cho`ziqlik yoki qisqalik, undoshlardagi
portlash yoki sirg`alish hodisasini juda aniq belgilash mumkin. 
Fonetikaning bo`limlari o`zaro mustahkam bog`langan. Ular bir-
birining materialiga tayanib ish ko`radi. 
 
Unli va undosh tovushlar, ularning o`zaro munosabati. 
Tovushlar ikki guruhga bo`linadi: 1).Unli fonemalar; 2). Undosh
fonemalar. Unlilar sistemasi vokalizm, undoshlar esa konsonantizm deb ataladi.
Unlilar talaffuz qilinganda, o`pkadan chiqayotgan havo oqimi og`iz
bo`shlig`ida hech qanday to`siqqa uchramaydi. Undosh fonemalarda havo oqimi
og`iz bo`shlig`ida biror to`siqqa uchraydi.
Ana shu to`siqning xarakteriga ko`ra undoshlar portlovchi va
sirg`aluvchilarga bo`linadi. 
Unli fonemalarni istagancha cho`zib talaffuz qilish mumkin, undosh
fonemalarni cho`zib talaffuz qilib bo`lmaydi, bunda biror bir to`siq halaqit
beradi.