Manuel de français Ikkinchi chet tili

Orfografiya
 
Orfografiya so’zi grekcha “orphos” va “grafo” so’zlaridan tashkil topgan 
bo’lib, “to’g’ri yozaman” degan ma’noni anglatadi. Orfografiya adabiy tilning yozuv 
formasi bilan aloqador bo’lib, u to’g’ri yozish qoidalari to’g’risidagi fandir. So’zning 
o’zaklari va unga qo’shiladigan offikslarning, qisqartma otlarning to’g’ri yozilishini, 
qo’shma, juft va takroriy so’zlarning qo’shilib yoki ajratib yozilishini, bosh harflar va 
ularning ishlatish o’rnini, bo’g’in ko’chirish qoidalarini o’rgatuvchi hamda ular 
haqida batafsil ma’lumot beruvchi fan orfografiyadir. Orfografiya adabiy tilning 
talaffuzini o’rganuvchi orfoepiya bilan va alfavit bilan ham uzviy bog’liqdir. Lekin 
Fransuz orfografiyasida hali anchagina chalkashliklar bor. Ayrim so’zlarning 

---

~ 8 ~ 
yozilishi bilan talaffuzida katta farq bor. Masalan: beaucoup sozida 8 harf bor, lekin 
unda [boku] 4 ta tovush bor xolos. 
Fransuz tili orfografiyasida uchta asosiy prinsip bor:
1. Fonetik prinsip;
2. morfologik prinsip;
3. tarixiy traditsion prinsip.
Hozirgi Fransuz adabiy tili yozuvi o’z tarixida orfografiya normasi sifatida 
fonetik, morfologik, differiansial, tarixiy traditsion kabi prinsplarning hammasiga 
tayanib keldi. Fonetik prinsip. Bunda so’z tarkibidagi nutq tovushlarining yozuvda 
maxsus grafik shakl orqali eshitilishiga qarab, sistemaga solib borilishi fonetik 
prinsip deb yuritiladi.
Morfologik prinsip. Bunda tildagi affikslar yoki morfemalar nutqda qanday 
aytilsa yozuvda ham shunday yozilishi kerak bo’ladi.
Tarixiy-traditsion prinsip. Fransuz xalqining yozuvi tarixida ko’pgina so’z va 
iboralar borki, og’zaki nutqda qaytarzda talaffuz etilishidan qat’i nazar, ularning 
yozilishida ma’lum traditsiyaga amal qilinadi. So’zlarning hozirgi talaffuz normasiga 
mos kelmaydigan, qadimdan o’zlashib qolgan formada yozilishi orfografiyasining 
tarixiy-traditsion prinsipini tashkil qiladi.
Orfoepiya 
Orfoepiya adabiy tilning talaffuzini o’rganish yoki so’zlarning adabiy til 
qoidalariga muofiq talaffuz qilish haqidagi fandir. Bu fan fonetika, orfografiya va 
nutq madaniyati bilan bevosita bog’liqligini ko’rsatadi.
Keyingi vaqtlarda fan va texnikaning rivojlanishi savodxonlik va madaniy 
saviyaning oshuvi natijasida kishilarda adabiy tildan to’g’ri foydalanishga va nutq 
madaniyatini oshirishga qiziqishi kuchaymoqda. Kishilar chiroyli gapirishga va 
ifodali o’qishga harakat qilmoqdalar. She’rxonlik va kitobxonlik uchrashuvlarida, 
konferensiyalarda va turli yig’ilishlarda adabiy tilning normalaridan to’g’ri 
foydalanib, o’z nutqlarining ta’sirchanligini oshirishga urunmoqdalar. Bularning 
hammasini orfoepiyani to’liq egallamasdan turib, adabiy til va uning talaffuz 
normalarini to’liq o’zlashtirmasdan turib, amalgam oshirish qiyin.