Manuel de français Ikkinchi chet tili

Bir ma’noli va ko’p manoli so’zlar
 
So’zlar bir yoki birdan ortiq ma’noga ega bo’lishi mumkin. Bir ma’nolik 
hodisasi monosemiya, ko’p ma’noli hodisa esa polisemiya deb ataladi. Har ikkala 
hodisa ham so’zning semantik strukturasiga xos xodisalardir.
Til xodisasi sifatida monosemiyaning emas, balki, polisemiyaning o’rganilishi 
ko’proq nazariy va amaliy ahamiyat kasb etadi. Umumiste’moldagi so’zlarning 
asosiy qismi ko’p manolidir. Masalan, avoir, être, mettre, faire, prendre vahokazo.
So’zlarning shakl va ma’no munosabatiga ko’ra turlari
Tilda so’zlarning ma’lum qismi shakl yoki ma’nosiga ko’ra o’zaro aloqador. 
birlikni tashkil etadi. Bunday birliklarning quyidagi tiplari mavjud:
1)
omonimlar; 
2)
omofonlar; 
3)
omograflar; 
4)
paronimlar; 

---

~ 10 ~ 
5)
sinonimlar; 
6)
antonimlar. 
•
Omonimlar – sir, yoz, ot va hakazo (bu so’zlar ko’p ma’noli). 
•
Omofonlar – tub-tup, bob-bop, yod-yot, va hokazo. 
•
Omograflar – tol (daraxt), tol (qurilish materiali), tok (uzum butasi) – tok 
(elektr toki) va hokazo. 
•
Paronimlar – fakt – pakt, afzal – abzal va hokazo. 
•
Sinonimlar – arriver – venir va hokazo.
•
Antonimlar – arriver – partvr. 
Frazeologiya
 
Ikki yoki undan ortiq so’zdan tarkib topgan va yaxlit bir ma’noni 
ifodalaydigan til birligi frazeologik birlik yoki frazeologizm deyiladi. Masalan, 
prendre froid, se mettre à table va hokazo.
Leksikografiya
 
Tilshunoslikning lug’at tuzish ishi bilan shug’ullanish va bu bilan bog’liq 
masalalarni o’rganuvchi sohasi leksikografiya (yoki lug’atshunoslik) deyiladi.
So’zlarni ma’lum maqsad bilan to’plangan, tartibga solingan kitob, yoki 
boshqa shakldagi to’plami lug’at deyiladi.
Lug’atlar ikki asosiy tipga bo’linadi:
1.
entsioklopedik lug’atlar; 
2.
lingvistik (yoki filologik) lug’atlar.
Lug’atning bu ikki tipi ham ma’lum tartibda (alfavit tartibida) tuzilgan 
so’zlikka ega. Lekin ular qo’yilgan maqsad, so’zligining xarakteri va boshqa jihatlari 
bilan bir-birlaridan tamoman farq qiladi.
Lingvistik lug’atning ob’yekti lug’aviy birlik bo’lib, ularda so’z, uning 
ma’nosi, grammatik, stilistik belgilari va boshqa xususiyatlari haqida ma’lumot 
beriladi. Shuning uchun ham bunday lug’atlarning so’zligi barcha so’z turkumiga oid 
so’zlardan tashkil topadi. Ensiklopedik lug’atlarning ob’yekti so’z emas, balki ular
bildirgan narsalar, tarixiy voqealar, tabiiy va ijtimoiy hodisalar, geografik nomlar 
haqida ma’lumot beradi. Lingvistik lug’atlarda barcha so’z turkumiga kiruvchi 
so’zlar beriladi, ensiklopedik lug’atlarda mustaqil so’zlar faqat otlar (terminlar, 
asosan, atoqli otlar) beriladi. Bunday otlarning ko’pchiligi lingvistik lug’atlarda 
berilmaydi.