3-mavzu. Global bozorda biznes yuritish

Ishlab chiqarish omillari nisbiy nazariyasi
 

---

Nisbiy narxlardagi farq mamlakatlarning ishlab chiqarish omillari bilan notekis 
ta’minlanganligi bilan tushuntiriladi degan g‘oyani ilgari suruvchi xalqaro savdo 
nazariyasi ham mutlaq va nisbiy ustunlik nazariyalari kabi bir qator gipotezalarga 
asoslangan.
Ishlab chiqarish omillari nisbiy nazariyasi ishlab chiqarish omillari, bozor, 
ishlab chiqarish, tovarlar tabiatiga o‘ziga xos munosabat jihatidan gipotezalarga 
asoslangan. Bu gipotezalarning ko‘pchiligidan mutlaq va nisbiy ustunlik 
nazariyalarida ham foydalanilgan. Farqi shundaki, ishlab chiqarish omillari nisbiy 
nazariyasida avvalgidek ikki mamlakat va ikki tovar bo‘lsa-da, tovarning biri 
mehnat sig‘imli, ikkinchisi kapital sig‘imli bo‘lib, ishlab chiqarish omillari ham 
ikkita: mehnat - L hamda kapital - K. Bundan tashqari har ikki mamlakat ishlab 
chiqarish omillari bilan bir xil ta’minlanmagan. Mehnatning qiymat nazariyasi inkor 
etilmaydi, faqatgina qiymatning yaratilishida mehnatdan tashqari boshqa ishlab 
chiqarish omillari ham ishtirok etadi, degan fikr bilan to‘ldiriladi. Ayni paytda 
mamlakat u yoki bu tovarga to‘liq ixtisoslashmaydi va har ikki mamlakatda 
texnologiya bir xil. Shunday qilib, ishlab chiqarish omillari nisbati nazariyasidagi 
asosiy gipotezalardan biri alohida olingan tovarning mehnat yoki kapital sig‘imliligi 
hamda mamlakatlarning ishlab chiqarish omillari bilan bir xil ta’minlanmaganligi 
hisoblanadi.
Omillar intensivligi (factor intensity) - ma’lum bir tovarni yaratish uchun 
ishlab chiqarish omillari nisbiy sarfini belgilovchi ko‘rsatkich. 
2-tovar 1-tovarga nisbatan kapital sig‘imliroq hisoblanadi, agar bu tovarni 
ishlab chiqarishda sarflangan mehnat va kapital xarajatlari nisbati 1-tovarga 
sarflangan xuddi shu xarajatlar nisbatidan ko‘proq bo‘lsa, ya’ni: 
(K
2
/L
2
) > (K
1
/L
1
)