3-mavzu. Global bozorda biznes yuritish

Mutlaq ustunlik nazariyasi
 
Merkantilistlarga keskin zarba bergan iqtisodchilardan biri Adam Smit bo‘ldi. 
Adam Smit millat boyligi to‘plangan oltin miqdoriga emas, balki mamlakatning 
pirovard tovar va xizmatlar ishlab chiqara olish qobiliyatiga ko’prok bog‘liqligini 
anik-ravshan asoslab berdi. Shuning uchun ham asosiy masala oltinga ega bo‘lishda 
emas, asosiy masala mehnat taqsimoti va mehnat kooperatsiyasi xisobiga ishlab 
chiqarishni rivojlantirish xisoblandi. Ishlab chiqaruvchilar iqtisodiy jixatdan mutloq 
erkin, mavjud qonunlar doirasida o‘z faoliyatlari turini mustaqil ravishda tanlay 
oladigan sharoitlarda eng yaxshi natijaga erishish mumkin. Bu siyosat "lesse-fer" 
nomini oldi. 
@ «Lesse-fer» (fr. fr. laissez-faire) — iqtisodiyot va erkin raqobatga 
davlatning aralashmaslik siyosati
5
. 
Adam Smitning tashki savdo siyosati bir qancha farazlarga asoslangan. U 
quyidagilarni aksioma sifatida qabul kiladi: 

Mehnat Yagona ishlab chiqarish omili; 

To‘lik bandlikka erishilgan, ya’ni barcha mavjud resurslardan tovar 
ishlab chiqarishda foydalaniladi; 

Xalqaro savdoda ikki mamlakat ishtirok etadi, bu mamlakatlar ikki xil 
tovar bilan o‘zaro savdo olib boradi; 

Ishlab chiqarish xarajatlari doimiy, ularning kamayishi tovarga bo‘lgan 
talabni ko‘paytiradi; 
5 
A.Smit «Xalqlar boiligining tabiati va sabablari» Oksford Universiteti - press, 1998 yil 648 b. 

---


Bir tovarning narxi ikkinchi tovarni ishlab chiqarishga sarflangan 
mehnat bilan ifodalangan; 

Tovarni bir mamlakatdan ikkinchisiga tashish bo‘yicha transport 
xarajatlari nolga teng; 

Tashki savdo cheklashlar va reglamentatsiyalardan xoli. Adam Smit 
qarashlariga muvofiq ravishda: 

Hukumat tashqi savdoga aralashmasligi, ochiq bozorlar rejimi va erkin 
savdoni qullab-quvvatlashi kerak; 

Millatlar, xususiy shaxslar ham o‘zlari ustunlikka ega bo‘lgan 
tovarlarni ishlab chiqarishga ixtisoslashishi va bu tovarlarni ishlab chiqarilishida 
boshqa mamlakatlar ustunlikka ega bo’lgan tovarlarga ayirboshlash asosida savdo 
qilishi kerak; 

Tashqi savdo bozorni mamlakat sarhadlaridan tashqariga kengaytirish 
orqali mehnat samaradorligini rivojlantirishni ragbatlantiradi; 

Eksport mamlakat iqtisodiyoti uchun ijobiy omil sanaladi, zero u 
mamlakat ichkarisida sotish imkoniyati bo‘lmagan ortiqcha tovarlarni sotish 
imkoniyatini beradi 

Eksportga subsidiyalar ajratilishi axoli uchun ortikcha soliq hisoblanadi 
va ichki narxlarning ortishiga olib keladi, shuning uchun bu subsidiyalar bekor 
kilinishi kerak.