O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi a. Qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti tarix fakulteti

Sillogizmning figuralari va moduslari. 
Oddiy qat’iy sillogizmning strukturasida o’rta terminning joylashishiga qarab sillogizmning 
to’rtta figurasi farq qilinadi. 
I-figura 
II-figura 
III-figura 
IV-figura 
M 
P 
S 
M 
R 
M 
S 
M 
M 
P 
M 
S 
P 
M 
M 
S 
S-P 
S-P 
S-P 
S-P 
I figurada o’rta termin katta asosning subyekti, kichik asosning predikati Bulib keladi. 
II figurada o’rta termin katta va kichik asoslarning predikati Bulib keladi. 
III figurada o’rta termin xar ikki asosning subyekti Bulib keladi. 
IV figurada o’rta termin katta asosning predikati, kichik asosning subyekti Bulib 
keladi. 
Sillogizm asoslari oddiy qat’iy xukmlar (A, E, I, 0)dan iborat. Bu xukmlarning ikki 
asos va xulosada o’ziga xos tartibda (to’plamda) kelishi modus deb ataladi. «Modus» - 
shakl degan ma’noni anglatadi. Sillogizm figuralarining o’ziga xos moduslari mavjud. 
Xar bir figuraning to’gri moduslarini aniqlashda, to’gri xulosa chiqarishda sillogizmning 
umumiy qoidalari bilan birga xar bir figuraning maxsus qoidalariga xam amal qilinadi. 
Figuralarning maxsus qoidalari sillogizm terminlarining o’ziga xos boglanishi asosida 
aniqlanadi. 
Oddiy qat’iy sillogizmning birinchi figurasi qu
yidagi maxsus qoidalarga ega: 
1. Katta asos umumiy xukm Bulishi kerak. 
2. Kichik asos tasdiq xukm Bulishi kerak. 
I figuraning to’rtta to’gri modusi mavjud: 
A A A, E A E, A I I, E I 0. 
Moduslarning birinchi xarfi katta asosning, ikkinchi xarfi kichik asosning, uchinchi xarfi 
xulosaning sifat va miqdorini ko’rsatadi. Figuralarning moduslarini bir-biridan farqlash 
maqsadida, ularning xar biri aloxida nom bilan ataladi. 
A A A - Varbara modusi 

---

130 
A. Xamma ilmiy qonunlar obyektiv xarakterga ega. 
A. Tafakkur qonunlari-ilmiy qonunlardir. 
A. Tafakkur qonunlari obyektiv xarakterga ega. 
EAYe - Cyelarent modusi. 
E. Xech bir dindor ateist emas. 
A. Imomlar dindordir. 
E Xech bir imom ateist emas. 
AII - Darii modusi. 
A Barcha jinoyatchilar jazoga loyiqlardirlar. 
I. Ba’zi kishilar-jinoyatchidir. 
I. Ba’zi kishilar jazoga loyiqdirlar. 
EIO - Ferio modusi. 
E. Axloqli insonlarning xech biri vijdonsiz emas. 
I. Ba’zi yoshlar axloqli insondir. 
O. Ba’zi yoshlar vijdonsiz emas. 
Sillogizmning birinchi figurasi oddiy qat’iy xukmlarning barcha turlari Buyicha 
xulosalar beradi.