O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi a. Qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti tarix fakulteti

Oddiy qat’iy sillogizm. 
Ma’lumki, deduktiv xulosa chiqarish aslida sillogizm shaklida Bo’ladi. Sillogizm 
qo’shib xisoblash, degan ma’noni anglatadi. Bu termindan mantiqda, odatda, deduktiv 
xulosa chiqarishning ko’proq ishlatiladigan turi xisoblangan oddiy qat’iy sillogizmni 
ifoda qilish uchun foydalaniladi. Sillogizm xulosa chiqarishning shunday shakliki, unda 
o’zaro mantiqiy boglangan ikki qat’iy muloxazadan uchinchi-yangi qat’iy muloxaza 
zaruriy tarzda kelib chiqadi. Bunda dastlabki muloxazalardan biri albatta yo umumiy 
tasdiq yoki umumiy inkor muloxaza Bo’ladi. Xosil qilingan yangi muloxaza dastlabki 
muloxazalardan umumiyroq Bulmaydi. Shunga ko’ra sillogizmni umumiylikka 
asoslangan xulosa chiqarish, deb atasa Bo’ladi. Masalan, quyidagi muloxazalar berilgan 
Bulsin: 
Xech bir xasis saxiy emas. 
Ba’zi boylar xasisdir. 
Bu muloxazalardan zaruriy ravishda - «Ba’zi boylar saxiy emas», degan uchinchi 
muloxaza kelib chiqadi. Sillogizmning tarkibi oddiy qat’iy muloxazalardan tashkil 
topgani uchun u oddiy qat’iy sillogizm deyiladi. 
Sillogizmning tarkibi
xulosa asoslari (prayemissaye) va xulosa (conslusio) dan 
tashkil topgan. Xulosa asoslari va xulosadagi tushunchalar 
terminlar
deb ataladi. 
Xulosaning mantiqiy egasi – S - kichik termin (terminus minor), mantiqiy kesimi – R - 
katta termin (terminus major) deb ataladi. Xulosa asoslari uchun umumiy Bo’lgan, lekin 
xulosada uchramaydigan tushuncha – M - (terminus medius) o’rta termin deb ataladi. 
Asoslarda katta terminni o’z ichiga olgan muloxaza katta asos, kichik terminni o’z ichiga 
olgan muloxaza kichik asos deb ataladi. 
Terminlarning katta yoki kichik deb atalishi ular ifodalagan tushunchalarning xajmiga 
bog’liq. Terminlar o’rtasidagi munosabatni doiralar yordamida quyidagicha ifodalash 
mumkin. 
S - kichik termin. 
M - o’rta termin. 
R - katta termin. 
O’rta termin katta va kichik terminni mantiqiy boglovchi element xisoblanadi. 
S 
M 
P 

---

127