O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi a. Qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti tarix fakulteti

Xulosa chiqarish deb bir va undan ortiq chin muloxazalardan ma’lum qoidalar 
yordamida yangi bilimlarni keltirib chiqarishdan iborat Bo’lgan tafakkur shakliga 
aytiladi. 
Xulosa chiqarish jarayoni asoslar, xulosa va asoslardan xulosaga o’tishdan tashkil 
topadi. To’gri xulosa chiqarish uchun, avvalam bor, asoslar chin muloxazalar Bulishi, 
o’zaro mantiqan boglanishi kerak. 
Masalan, «Aristotel-mantiq fanining asoschisi» va «Platon yunon faylasufidir» degan 
ikki chin muloxazadan xulosa chiqarib Bulmaydi. Chunki bu muloxazalar o’rtasida 
mantiqiy aloqadorlik yo’q. 
Xulosa asoslari va xulosa xam o’zaro mantiqan boglangan Bulishi shart. Bunday 
aloqadorlikning zarurligi xulosa chiqarish qoidalarida qayd qilingan Bo’ladi. Bu qoidalar 
buzilsa, to’gri xulosa chiqmaydi. Masalan «Talaba A – a’lochi» degan muloxazadan 
«Talaba A – odobli», deb xulosa chiqarib Bulmaydi. 
Xulosa chiqarish xulosaning chinlik darajasiga ko’ra, aniqrogi, xulosa chiqarish 
qoidalarining qat’iyligiga ko’ra xamda xulosa asoslarining soniga va fikrning xarakat 
yo’nalishiga ko’ra bir qancha turlarga Bulinadi. 
ХУЛОСА 
чинлик даражасига к´ра
Зарурий хулоса чи³ариш
Эµтимоий хулоса 
чи³ариш 
асосларнинг сонига к´ра
бевосита 
хулоса 
чи³ариш 
бавосита 
хулоса 
чи³ариш 
фикрнинг µаракат й´налишига к´ра
Дедуктив 
Индуктив 
Аналогия 

---

121 
Mazkur klassifikatsiyada xulosa chiqarishni fikrning xarakat yo’nalishi Buyicha 
turlarga ajratish nisbatan mukammalroq Bulib, u xulosa chiqarishning boshqa turlari 
xaqida xam ma’lumot berish imkonini yaratadi. Xususan, deduktiv xulosa chiqarish 
zaruriy xulosa chiqarish, induktiv xulosa chiqarish (to’liq induktsiyani xisobga 
olmaganda) va analogiya extimoliy xulosa chiqarish, deb olib qaralishi, bevosita xulosa 
chiqarish esa deduktiv xulosa chiqarishning bir turi sifatida o’rganilishi mumkin.