2-Bob. Korxonaning tashkiliy tuzilishI, vazifalari va boshqaruv nazorat savollari

2-Bob. KORXONANING TAShKILIY TUZILIShI, VAZIFALARI VA BOShQARUV
Nazorat savollari

1. 
   Yuridik shaxs tushunchasi, uning mazmuni va turlari?
   

Yuridik shaxs — fuqarolik huquq va majburiyatlarining subʼyektlari hisoblanuvchi korxona, muassasa, tashkilotlar. OʻzR fuqarolik qonunchiligiga koʻra, Yuridik shaxs oʻz mulkida, xoʻjalik yuritishida yoki operativ boshqaruvida alohida molmulkka ega boʻlgan hamda oʻz majburiyatlari yuzasidan ushbu molmulk bilan javob beradigan, oʻz nomidan mulkiy va shaxsiy nomulkiy huquqlarga ega boʻla oladigan va ularni amalga oshira oladigan, majburiyatlarni bajara oladigan, sudda daʼvogar va javobgar boʻla oladigan tashkilotdir. Yuridik shaxs lar mustaqil balans yoki smetaga ega boʻlishlari kerak.

2. 
   Rasmiy va norasmiy tashkilotlar nima?
   

Rasmiy tashkilot deganda, yuridik va rasmiy munosabatlar bilan umumiy maqsadga erishish uchun ikki yoki undan ortiq odam yig'iladigan tashkilot tushuniladi. Tashkilotni yuqori menejment boshqaradi va unga rioya qilish kerak bo'lgan qoidalar va qoidalar mavjud. Tashkilotning asosiy maqsadi belgilangan maqsadlarga erishishdir. Natijada, har bir kishiga o'z imkoniyatlaridan kelib chiqqan holda ish tayinlanadi. Boshqacha qilib aytganda, tashkilot ierarxiyasiga ega bo'lgan buyruqlar zanjiri mavjud va ishni bajarish uchun vakolatlar berilgan.Bundan tashqari, tashkiliy ierarxiya rasmiy tashkilotning mantiqiy hokimiyat munosabatlarini belgilaydi va buyruqlar zanjiri buyruqlarga kim amal qilishini aniqlaydi. Ikki a'zo o'rtasidagi aloqa faqat rejalashtirilgan kanallar orqali amalga oshiriladi.Norasmiy tashkilot deganda, odamlar haqiqiy hayotda qanday ishlashini tartibga soluvchi o'zaro bog'liq ijtimoiy tuzilma tushuniladi. Tashkilotlar ichida norasmiy tashkilotlar tuzish mumkin. Bundan tashqari, bu tashkilot bir -biri bilan tuzilgan shaxslararo munosabatlar tufayli a'zolar o'rtasida o'zaro tushunish, yordam va do'stlikdan iborat. Ijtimoiy me'yorlar, aloqalar va o'zaro ta'sirlar, rasmiy tashkilotdan farqli o'laroq, a'zolar o'rtasidagi munosabatlarni boshqaradi.Norasmiy tashkilotning tuzilishi tekis. Bundan tashqari, qarorlar barcha a'zolar tomonidan jamoaviy tarzda qabul qilinadi. Birlik - norasmiy tashkilotning eng yaxshi xususiyati, chunki a'zolar o'rtasida ishonch bor. Bundan tashqari, norasmiy tashkilotlar ichida qat'iy qoidalar va qoidalar yo'q; qoidalar va qoidalar javob beradi va o'zgarishlarga moslashadi.

3. 
   Rasmiy tashkilotlarning afzallik va kamchiliklarini qiyosiy tahlil qiling hamda mazmunini izohlang?
   

Rasmiy tashkilotlarni ijtimoiy munosabatlar sifatida tushunishimiz mumkin, ular orasida ijtimoiy munosabatlarning umumiy miqdori va ular o'rtasidagi o'zaro munosabatlar va ularning rollari. Shunday qilib, rasmiy tashkilotlar mavjudligi uchun umumiy normalar , qadriyatlar va amaliyotlar zarur.

Rasmiy tashkilotlarning umumiy xususiyatlari quyidagilar:

Mehnat boshqarmasi va hokimiyat va hokimiyatning tegishli ierarxiyasi

Hujjatlar va umumiy siyosatlar, amaliyotlar va maqsadlar

Odamlar yakka o'zi emas, balki birgalikdagi maqsadga erishish uchun birgalikda harakat qilishadi

Aloqa ma'lum bir buyruq zanjiriga asoslangan

Tashkilot ichidagi a'zolarni almashtirish uchun aniq tizim mavjud

Vaqt o'tishi bilan ular muayyan shaxslarning borligiga yoki ishtirokiga bog'liq emaslar

4. 
   Norasmiy tashkilotlarning afzallik va kamchiliklarini qiyosiy tahlil qiling hamda mazmunini izohlang?
   

Norasmiy munosabatlar - bu biznes deb atash qiyin. Ular odatda kichik tashkilotlarda uchraydi. Bunday kompaniyalar xodimlari juda yaqin muloqot qilishadi, ba'zida ular qarindoshlari yoki eng yaqin do'stlari bo'lishadi. Yaxshi do'stlar qurishni boshlashlari juda kam emas, yoshlar jamoadagi tanishlikni xush ko'rishadi, hatto uni rag'batlantiradilar. Buni qanday ifodalash mumkin? Bayramlarni, korporativ partiyalarni birgalikda nishonlash va dam olish kunlarini yaqin doirada o'tkazish.

Norasmiy munosabatlarga rioya qilgan xodimlar nafaqat hamkasblarining ishbilarmonligini, balki shaxsiy hayotini ham bilishadi. Kim biladi kim kim bilan uchrashadi, kimning qancha bolasi bor va kim bo'sh vaqtini o'tkazadi. Norasmiy munosabatlar ayollar guruhlarida ko'proq uchraydi. Agar xodimlar o'rtasidagi yaqinlik tez -tez va ochiq suhbatlar orqali amalga oshsa, bu ajablanarli emas.

5. 
   Tadbirkorlik sub’ektlari huquqlari va ularning mazmun-mohiyati
   

Mamlakatda tadbirkorlik faoliyatining to‘sqinliksiz amalga oshirilishini ta’minlash, biznes yuritish uchun qulay shart-sharoitlar yaratish va respublikaning investitsiyaviy jozibadorligini oshirishga qaratilgan keng ko‘lamli islohotlar olib borilmoqda.

Ushbu maqsadda muqobil tekshiruvlar va rejadan tashqari tekshiruvlarning barcha turlari bekor qilindi, tadbirkorlik faoliyati sohasidagi bir qator litsenziyalanadigan faoliyat turlari va ruxsat berish tartib-taomillari qisqartirildi hamda soddalashtirildi. Mazkur chora-tadbirlar mamlakatda ishbilarmonlik muhitini rivojlantirishga va O‘zbekiston Respublikasining xalqaro miqyosdagi reytingiga ijobiy ta’sir ko‘rsatmoqda.

6. 
   Korxona tashkiliy tuzilmasi tamoyillari tarkibi va ular mazmunini bayon eting?
   

Tashkilot - aniq bir maqsad sari muddatli yoki muddati belgilanmagan davrda harakat qiladigan ko‘p sonli insonlarni birlashtiradigan amaldagi qonun hujjatlariga asosan tashkil etiladigan tashkiliy tuzilmadir. Tashkilot rasmiy va norasmiy shakllarda faoliyat yuritishi mumkin. Rasmiy va norasmiy tashkilotlar ma’lum bir vazifani bajarish orqali jamiyat a’zolari (iste’molchilar) talablarini qondiradilar. Ikkala toifadagi tashkilotlarning umumiy va bir-biridan farqli jihatlari ham mavjud. Rasmiy va norasmiy tashkilotlarning umumiy jihati ikkala tashkilotlarning ham shaxslar talablarini qondirishga qaratilgan faoliyati hisoblanadi. Masalan, rasmiy tashkilot bo‘lgan biznes sub’ektlarining maqsadi faoliyati natijasidan ist’molchilarning talablarini qondirish evaziga foyda olish hisoblanadi. Oila norasmiy tashkilot sifatida har bir oila a’zosining talablarini qondiradi, lekin u foyda olishni nazarla tutmaydi

7. 
   Korxonaning tashkiliy tuzilishi va Funktsiyalar daraxti ierarxik bog‘liqligi sxemasi mamunini bayon eting?
   

Korxonaning tarkibi - bu yagona iqtisodiy ob’ektni qoldirib, ichki aloqalarning tarkibi va nisbati: ustaxonalar, bo‘limlar, bo‘limlar, laboratoriyalar va boshqa bo‘linmalar. Korxonaning umumiy, ishlab chiqarish va tashkiliy tuzilishini ajratib ko‘rsatish.


Umumiy tashkiliy tuzilish deganda mehnat taqsimoti jarayonida ajratib qo‘yilgan bir-biriga bog‘langan birliklar tushuniladi. Tashkiliy tuzilma korxonaning tuzilishiga, boshqaruv ob’ektlarining ko‘lami va funksional maqsadiga mos kelishi kerak. Bu menejment sohasida mehnat taqsimoti va kooperatsiyasining shaklini ifodalaydi va korxona faoliyatiga faol ta’sir ko‘rsatadi. Tashkiliy tuzilmani tanlash korxonaning maqsadlari va aniq ish sharoitlariga asoslanadi.

8. 
   Maks Veberning tashkiliy tuzilma ierarxik kontseptsiyasi bo‘yicha qoidalari tarkibi va mazmunini izohlang?
   

M.Veberning asosiy ilmiy hissasi uning ratsionalizatsiya nazariyasini yaratish va ratsionalizmning toʻrt turini (rasmiy, mazmunli, nazariy va amaliy) taʼriflash hamda rasmiy ratsionalizm Gʻarb tsivilizatsiyasining tipik mahsuli ekanligi haqidagi tezisni asoslab berishi va pirovardida ratsionalizmning ratsionalizmning gʻarb tsivilizatsiyasining tipik mahsuli ekanligi haqidagi tezisni asoslab berishi boʻldi. unda ustun mavqeni egallagan. Ratsionalizatsiya nazariyasi byurokratiya, kasblar va kapitalistik bozor kabi an'anaviy tushunchalarni, shuningdek, tez ovqatlanish restoranlarining paydo bo'lishi, professionallikdan mahrum bo'lish va sekinlashuv fonida Yaponiya iqtisodiyotining ta'sirchan o'sishi kabi yangi hodisalarni tahlil qilishda foydali ekanligini isbotladi. Amerika iqtisodiyotida.

9. 
   Funktsional boshqaruv tuzilma mazmuni, afzalliklari va kamchiklari mazmun-mohiyatini bayon eting?
   

Funksional tuzilma - boshqaruv vazifalarining funksional bo’g’inlar va
rahbarlar o’rtasida taqsimlanishiga asoslanadi. U boshqaruv murakkablashuvi va
ixtisoslashuv rivojlanishi bilan bog’liq holda vujudga kelgan.
Funksional tuzilmada boshqaruvchi ko’rsatmalar nisbatan malakali bo’ladi,
lekin yakka boshchilik tamoyiliga rioya qilinmaydi. Funksional bo’g’inlar soni
oрtishi bilan har bir bo’g’in mustaqil ravishda hal etuvchi masalalar doirasi toрayib
boradi. Muammoning mohiyati har bir bo’g’in o’z masalasini birinchi navbatda xal
qilishdan manfaatdor bo’lishida emas, balki bitta ham bo’g’in bu masalani yetarli
darajada asoslangan holda va to’g’ri hal kila olmasligi, yechimlar maydalashib,
to’liq bo’lmay qolishidadir. Bu boshqaruvni maрakkablashtirib, uning
samaradorligini kamaytiradi.
Chiziqli tuzilmani tashkil etish va funksional tuzilmaning kamchiliklari
qo’shma, biriktirilgan tuzilmalar - chiziqli-shtabli, chiziqli-funksional va boshqa
tuzilmalar vujudga kelishiga sabab bo’ldi.
Chiziqli-shtabli tuzilmada chiziqli tuzilma asos qilib olinadi, lekin
boshqaruvning quyi bo’g’inga ega har bir bo’g’inida ayrim muhim muammolar
bo’yicha shtablar tuziladi. Shtablar malakali qarorlar tayyorlaydilar, lekin chiziqli
tuzilma rahbari tasdiqlab, quyi darajaga yuboradi. U shtab tavsiyalarini
kooрdinatsiya qiladi, muvofiqlashtiradi va natijada boshqaruv sifati yaxshilanadi,
lekin vazifalar miqdori ko’p bo’lsa.
Lekin, vazifalar miqdori ko’p bo’lsa, chiziqli tuzilma rahbari vazifalari ham
oрtadi. Shu sababli, amaliyotda boshqa qo’shma tuzilmalar vujudga keldi. Ular
orasida eng keng taрqalgani chiziqli-funksional tuzilmadir.

10. 
    Chiziqli boshqaruv tashkiliy tuzilma mazmuni, afzalliklari va kamchiklari mazmun-mohiyatini bayon eting?
    

Chiziqli boshqaruv tuzilmasi- ishlab chiqarish va boshqaruvning boshqa darajalariga o'tkaziladigan boshqaruv ta'siri ma'muriy funktsiyalar (tashkilot) va protseduralarni (qaror qabul qilish) o'z ichiga olgan tuzilma.


Boshqaruv funktsiyalaridan tashqari, menejer ma'lum bir ijrochi tomonidan ishni bajarish uchun zarur bo'lgan boshqa funktsiyalarni ham bajarishi mumkin. Shu bilan birga, menejerga ishning borishi to'g'risida xabar beradigan hech qanday fikr-mulohaza bo'lmasligi mumkin. Bunday tuzilishdagi etakchi chiziqli deb ataladi.

11. 
    Chiziqli - funktsional boshqaruv tuzilmasi mazmuni, afzalliklari va kamchiklari mazmun-mohiyatini bayon eting?
    

Chiziqli boshqaruv tuzilmasi- ishlab chiqarish va boshqaruvning boshqa darajalariga o'tkaziladigan boshqaruv ta'siri ma'muriy funktsiyalar (tashkilot) va protseduralarni (qaror qabul qilish) o'z ichiga olgan tuzilma.


Boshqaruv funktsiyalaridan tashqari, menejer ma'lum bir ijrochi tomonidan ishni bajarish uchun zarur bo'lgan boshqa funktsiyalarni ham bajarishi mumkin. Shu bilan birga, menejerga ishning borishi to'g'risida xabar beradigan hech qanday fikr-mulohaza bo'lmasligi mumkin. Bunday tuzilishdagi etakchi chiziqli deb ataladi.

12. 
    Shtabli boshqaruv tuzilmasi mazmuni, afzalliklari va kamchiklari mazmun-mohiyatini bayon eting?
    

Menejmentning tashkiliy tuzilmalarini tashkil qilish ishlab chiqarishni tashkil
qilish va tipiga eng yaxshi mos keluvchi boshqaruv apparatini yaratishdan va bozor
iqtisodiyoti sharoitida boshqaruvning har bir zvenosining ishlab chiqarish-texnik,
xo’jalik ijtimoiy va moliyaviy faoliyatini boshqarish bo’yicha hamma funksiyalarni
bajarilishining zaruriyatidan kelib chiqadi. Bu muammolarning yechimi
boshqaruvni isloh qilish boshqaruv ishlari va funksiyalarini рatsional taqsimlash
boshqaruvning aniq maqsad va vazifalarini belgilash bo’yicha bir qator tadbirlarni
o’tkazish orqali amalga oshiriladi.
Maqsad boshqaruv nazariyasining asosiy kategoрiyalardan biri hisoblanadi.
Boshqaruv maqsadlarini shakllantirish boshqaruvning boshlang’ich, unga erishish
esa yakuniy bosqich hisoblanadi. Boshqarish maqsadi boshqaruv ob’ekti va uning
alohida parametrlarining istalgan holatidir. Aniq bir korxona uchun boshqaruv
maqsadi aniq bir mahsulot turini eng kam resurslar harajatini saрflagan holda
keрakli miqdorda va yuqori sifatda chiqarishdan iborat.
Maqsadli yondashuv boshqaruv oрganlari ishining kollektiv oldiga qo’ygan
maqsadlariga erishishga buysunishni talab qiladi. Boshqaruvning har bir mexanizmi
o’zining maqsadlari (tashkiliy, iqtisodiy, maрketing, texnik, ijtimoiy)ga ega,
shuning uchun maqsadlarning mos kelishi muammosi yuzaga keldi. Boshqaruvning
har xil darajalari umumiy maqsadga javob berishlari, bir-birini to’ldirib turishi zarur.

13. 
    Matritsali boshqaruv tuzilmasi mazmuni, afzalliklari va kamchiklari mazmun-mohiyatini bayon eting?
    

Matritsali tuzilma chiziqli va loyiha bo’yicha boshqaruv tuzilmalarining birlashtirilishi natijasida ko’riladi. Chiziqli boshqaruv tamoyilisaqlanib qolinadi, loyiha bo’yicha boshqarishga mos ravishda esa mavzularni, ilmiy izlanishlar bo’yicha dasturlar, loyihalashtirish texnologik tayyorgarlik ekspeрimental ishlab chiqarish mahsulotini tayyorlash, sotish va h.k.lar tashkil qilinadi. Boshqaruvni tashkil qilishning Matritsali tuzilmasida loyiha yoki dastur rahbarlarining faoliyati eрkinligi ta’minlanadi, ular oldiga quyilgan masalalar maqsadli xal qilinadi. Ishni tashkil qilish bo’yicha rahbarning ma’suliyati aniqlanadi, ularning bajarilish muddati, yakuniy natijalar bo’yicha rahbarning ma’suliyati aniqlanadi.

14. 
    Boshqaruv tuzilmasi turlari va ularning axborotlar bilan bog‘liqligi?
    

Тashkiliy tuzilmalar juda turli-tuman, lekin ular umumiy izchil bog’liqlikka ega va qonuniyatlarga bo’ysunadi. Boshqarishning tashkiliy tuzilmasining asosiy to’g’ri chiziqli va funksionl
turlaridir. Ular birikishi asosida turli xil chiziqli-funksional tuzilmalar tarkib topadi. Chiziqli tuzilma uning quyi boshqaruv bo’ ’inlari yuqori bosqichdagi
rahbarga bevosita buysunishi bilan tavsiflanadi. Chiziqli tuzilmada har bir xodim bitta rahbarga buysunadi va yuqori tizim bilan faqat u orqali bog’langan bo’ladi.
Chiziqli tuzilmaning ijobiy tomonlari uning oddiy, ishonchli, kamxarjligidir. Har bir
rahbar butun mehnat jamoasi faoliyati natijalari bo’yicha javobgar. Bu Strategik va joriy qarorlarni qabul qilish huquqi markazlashishiga olib keladi.
Chiziqli tuzilmalarni hal etiluvchi masalalar doirasi keng bo’lmagan, bu masalalar yechilishi oson bo’lgan hollarda qo’llash maqsadga muvofiqdir. Sof holda chiziqli boshqaruv juda kam, asosan, brigada, bo’lim, shirkat, kichik korxonalarda qo’llaniladi. Ciziqli tuzilmaning asosiy kamchiligi bo’g’inlar kooрdinatsiyasi puxta bo’lmaydi. Rahbar univeрsal mutaxassis bo’lishi va unga buysunuvchi barcha bo’g’inlar faoliyatining hamma tomonini qamrab olishi lozim.

15. 
    Biznesda tashkiliy madaniyat mazmuni va maqsadi?
    

Biznes madaniyati jamiyatning hamma narsani o'z ichiga oladi o'ylaydi va qiladi, demak, bu tilda so‘zlashuvchi jamiyatning ham mentaliteti, ham xatti-harakati aks etadi. Madaniyat muloqot orqali uzatiladi va rivojlanadi, bu orqali jamiyat shakllanadi va uning a'zolari o'rtasida o'zaro tushunish ta'minlanadi. Ishbilarmonlik madaniyati - bu odamlarning avlodlari tomonidan ishlab chiqilgan, shu jumladan biznes sharoitida muloqot qilish qobiliyati. U jamiyatda tartibga solish va nazorat qilish funktsiyasiga ega bo'lgan odamlarning xulq-atvori, faoliyati, muloqoti va o'zaro munosabatlarining kodlashtirilgan naqshlari va normalari tizimini o'z ichiga oladi.

16. 
    Korxona tashkiliy madaniyati shakllanish muhiti mazmun-mohiyatini izohlang?
    

Korxonada biznes madaniyatining roli ko'p qirrali bo'lib, eng ko'p o'rganilgan hodisa - madaniyatning ko'p qirraliligi tufayli. Ishbilarmonlik madaniyatining muhimligining asosiy jihatlari quyidagilarni o'z ichiga olishi kerak:
1) ishbilarmonlik madaniyati va texnologiya darajasining o'zaro bog'liqligi va dialektik aloqasi;
2) kuchli ishbilarmonlik madaniyati tashkilotning bozordagi raqobatbardosh mavqeini belgilovchi strategik resurs, shuningdek, tashkilotning inqirozdan chiqishi uchun asos sifatida qaralishi kerak;
3) ishbilarmonlik madaniyati nafaqat ichki tashkiliy o'zgarishlar, balki jamiyat darajasidagi bozor o'zgarishlarining dirijyoriga aylanishi mumkin.
Agar tashkilot madaniyati qo'llanilayotgan texnologiyaga mos kelsa, tashkilotlar barqarorlik va samaradorlikka erishadilar. Doimiy rasmiylashtirilgan (muntazam) texnologik jarayonlar tashkilotning madaniyati qarorlar qabul qilishda markazlashtirishga e'tibor qaratganda va individual tashabbusni cheklab qo'ygan (chegaralagan) tashkilotning barqarorligi va samaradorligini ta'minlaydi

17. 
    Korxona tashkiliy madaniyati o‘ziga xos xususiyatlari va ular mazmunini bayon eting?
    

Doimiy rasmiylashtirilgan (muntazam) texnologik jarayonlar tashkilotning madaniyati qarorlar qabul qilishda markazlashtirishga e'tibor qaratganda va individual tashabbusni cheklab qo'ygan (chegaralagan) tashkilotning barqarorligi va samaradorligini ta'minlaydi. Tartibsiz (odatiy bo'lmagan) texnologiyalar, agar ular shaxsiy tashabbusni rag'batlantiradigan va nazoratni bo'shashtiradigan tashkiliy madaniyat bilan "singdirilgan" bo'lsa, samarali bo'ladi. Kuchli madaniyat xodimlarning xatti-harakatlarining izchilligini belgilaydi. Xodimlar qanday xatti-harakatlarga rioya qilishlari kerakligini aniq bilishadi. Tashkilotdagi faoliyatning bashoratliligi, tartibliligi va ketma-ketligi yuqori rasmiylashtirish yordamida shakllanadi. Kuchli madaniyat hech qanday hujjatsiz bir xil natijaga erishadi. Bundan tashqari, kuchli madaniyat har qanday rasmiy tuzilmaviy nazoratdan ko'ra samaraliroq bo'lishi mumkin. Tashkilot madaniyati qanchalik kuchli bo'lsa, xodimlarning xatti-harakatlarini tartibga soluvchi rasmiy qoidalar va qoidalarni ishlab chiqishga kamroq e'tibor berilishi kerak. Ushbu vazifa tashkilot madaniyatini qabul qiladigan xodimning ongsiz darajasida hal qilinadi.

18. 
    “Barqarorlik bosqichi”ning mazmun moxiyati?
    

Barqarorlik bosqichida avvalgi davrlarda erishilgan muvaffa-qiyatlarni mustahkamlashga bo’lgan intilish kuchayadi va u 45 yoshdan 60 yoshgacha bo’lgan davrni qamraydi. Ana shu bosqichda malakani takomillashtirish cho’qqisiga erishiladi. Xodimning malakasi jo’shqin faoliyat va maxsus ta’lim orqali yanada oshiriladi. O’z kasbining ustasiga aylangan xodim ish uslublarini shogirdlariga o’rgatishga harakat qiladi. Unda tashabbuskorlik kuchayadi. Xodim xizmat lavozimida ko’tarilib boradi. Unga nisbatan hamkasblari, jamoa a’zolarining hurmat-e’tibori ortadi. Bu davrda xodimning ko’pgina ehtiyojlari qondirilgan bo’lsada, uni hali ham mehnatga haq to’lash miqdori qiziqtiradi. Shu bilan birga unda daromad olishning boshqa manbalari (foydaga sheriklik, aktsiyalari uchun dividend olish va hokazolar)ga ham qiziqish ortadi.

19. 
    “Byurokratiya va yakun” bosqichida nimalar amalga oshiriladi?
    

Boshqaruv va maʼmuriyatning zarur qismi sifatida alohida ijtimoiy qatlamga aylanib boradi xos xususiyatlar: kuyi mansabdorlarning yuqori mansabdorlarga bosqichmabosqich boʻysunishi, qattiq ish tartiboti, maxsus maʼlumotni taqozo etuvchi rasmiylashgan vazifalarni amalga oshirishda mehnat va masʼuliyat taqsimoti. Tashkilot koʻpchilik aʼzolarining mustaqil ravishda imtiyozli qatlamga aylanishga intilishi oqibatida rasmiyatchilik, oʻzboshimchalik, avtoritarizm va sharoitga moslashish kuchaya boradi, tashkilotning tartibqoida hamda maqsadvazifalariga boʻysundirilishi asosan mustahkamlash va saqlab qolish uchun xizmat qiladi.

20. 
    Biznes uyushmalar afzalliklari va kamchiliklari hamda mazmun-mohiyatini izohlang?
    

Ko'pchilik o'z biznesini ochishga intiladi. Biroq, ular aniq nima qilish kerakligini, qanday biznes turlari borligini bilishmaydi. Tadbirkorlik faoliyati bilan shug'ullanishni boshlashdan oldin, qaysi sohada ishlashga tayyor va qodir ekanligingizni tushunish juda muhim, chunki boshlang'ich kapitalning mavjudligi muvaffaqiyatga kafolat bermaydi.Yosh tadbirkor uchun bu tayyor biznes, bu sinovdan o'tgan va barqaror daromadni kafolatlaydi. Bu qisqa vaqt ichida bozorning katta qismini o'zlashtirish va kengaytirishning ishonchli yo'lidir.

Muhim ortiqcha - targ'ib qilingan brend. Tasvir yaratish, biznesni reklama qilish uchun vaqt sarflashning hojati yo'q. Bularning barchasi uning uchun allaqachon qilingan. Ajam tadbirkor uchun bu katta ortiqcha, ayniqsa Rossiyada.

Franchayzing egasi tomonidan qo'llab-quvvatlash. U o'z mahsulotini reklama qilishdan ham foyda ko'radi, shuning uchun u franchayzerni, ayniqsa birinchi navbatda qo'llab-quvvatlaydi.

21. 
    Biznes tashkilotlari uyushmalari va ular turlari?
    

Barcha mavjud tashkilotlar ikkita asosiy guruhga bo'lingan: tijorat va notijorat. Taqdim etilgan shakllarning har biri turli maqsadlarni ko'zlagan holda amaldagi qonunchilik asosida ishlaydi. Maqolada tijorat tashkiloti nima, uning moliyaviy shakllanishi va notijorat tashkilotdan asosiy farqlari haqida gap boradi.Tijorat tashkiloti (TK) yuridik shaxs bo'lib, uning asosiy maqsadi foyda olish va uni barcha ishtirokchilar o'rtasida taqsimlashdir.Bundan tashqari, CO yuridik shaxslarga xos xususiyatlarga ega:
mulkchilik, xo'jalik yuritish yoki operativ boshqaruvda alohida mulkning mavjudligi;
mulkni ijaraga berish imkoniyati;
o'z mulkiga ko'ra majburiyatlarni bajarish;
mulk nomidan turli huquqlarni olish, amalga oshirish;
sudda da'vogar yoki javobgar sifatida ishtirok etish

22. 
    Assotsiatsiya va uning turlari?
    

Oʻzbekiston banklari assotsiatsiyasi — respublika tijorat banklari uyushmasi; aʼzo banklarning qonuniy manfaatlari va huquqlarini himoya qiladigan, ularga har tomonlama yordam beradigan notijorat, nodavlat tashkilot. Ijroiya direksiyasi Toshkent shahrida. 1995-yil 28-iyulda taʼsis qurultoyida tashkil etilgan. Oʻzbekistonda iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish jarayonida tijorat banklari faoliyatini muvofiqlashtirish, xalqaro standartlarga javob beradigan zamonaviy bank infratuzilmasini yaratish, xalqaro moliya institutlari va xorijiy banklar, bank uyushmalari bilan aloqalarni rivojlantirish, milliy bank tizimi faoliyati uchun tashkiliy-huquqiy sharoitlarni yaratish, bank mutaxassislari tayyorlash va qayta tayyorlash tizimini tubdan yaxshilash, tijorat banklarining moddiy-texnika bazasini mustahkamlashga koʻmaklashish va boshqalar assotsiatsiyaning asosiy vazifalariga kiradi.

23. 
    Xo‘jalik birlashmasiga ta’rif bering?
    

Bozor islohotlarining hozirgi bosqichi talablariga muvofiq iqtisodiyotni boshqarishni yanada erkinlashtirish, ma’muriy islohotlarni chuqurlashtirish, korporativ boshqaruvi me’yor va tamoyillarini keng joriy etish, xo‘jalik birlashmalarini unifikatsiyalash va ular faoliyatini tashkil qilish samaradorligini oshirish maqsadida:

1. Belgilab qo‘yilsinki, quyidagi asosiy tashkiliy-huquqiy shakllarda tashkil etiladigan xo‘jalik birlashmalari xo‘jalik boshqaruvi organlari hisoblanadi:

tarkibiga kiruvchi korxonalarning xo‘jalik birlashmasiga tegishli bo‘lgan aksiya paketlari orqali ana shu korxonalarning xo‘jalik boshqaruvini amalga oshiruvchi aksiyadorlik kompaniyalari, shu jumladan davlat-aksiyadorlik kompaniyalari;

muassis-korxonalar tomonidan ular faoliyatiga ko‘maklashish uchun muassis-korxonalarning aksiyalari paketlarini boshqarish huquqisiz ayrim umumiy vazifalarni ularga topshirish yo‘li bilan ixtiyoriylik asosida tashkil qilinadigan uyushmalar.

2. Xo‘jalik birlashmalarining asosiy vazifalari va funksiyalari quyidagilardan iborat deb hisoblansin:

tarmoq va iqtisodiyot sohalarini barqaror rivojlantirishning istiqbolli strategiyasini belgilash;

marketing tadqiqotlarini tashkil etish, ichki va tashqi bozorlarda raqobatbardosh mahsulotlarning yangi turlarini ishlab chiqarishni (ishlar, xizmatlarni) o‘zlashtirish, ularning jahon bozorlariga kirib borishiga ko‘maklashish;

24. 
    Kontsern nima?
    

Konsern — rasmiy jihatdan mustaqil boʻlgan, koʻp tarmoqli korxonalar (sanoat, savdo, transport va bank kabi turli soha korxonalari) ning majmuini oʻz ichiga oluvchi birlashma. Odatda bunday birlashma maʼlum ishlab chiqarish faoliyatini bosqichma-bosqich ravishda amalga oshirish uchun zarur boʻlgan turli soha korxona va tashkilotlaridan tuziladi. Bunda bosh tashkilot qolgan ishtirokchilar faoliyati ustidan moliyaviy nazorat olib boradi. Hozirda sunʼiy monopoliyalarning sanab oʻtilgan shakllari orasida konsernlar keng tarqalgan.

Konsern (concern — ishtirok, manfaat) — manfaatlar, shartnomalar, kapital, hamkorlikdagi faoliyatda ishtirok umumiyligi asosida uyushgan korxonalarning yirik birlashmasi. Konsern diversifikatsiyasn asosida tarkib topadigan yirik, koʻp tarmoqli korporatsiya. Aksariyat hollarda korxonalarning bunday guruhlari shu korxonalar aksiyalarining asosiy qismini oʻz qoʻlida toʻplagan bosh korxona (xolding) atrofida birlashadi. K. tarkibiga (sanoat, transport, savdo, bank sohasi) turli tarmoqlarga tegishli, ayrim hollarda, dunening koʻpgina mamlakatlarida joylashgan oʻnlab va yuzlab korxonalar ixtiyoriy asoslarda kiradi.

25. 
    Konsortsium nima?
    

Konsortsium deganda har qanday yirik loyihalarni yoki moliyaviy operatsiyalarni amalga oshirish uchun banklar va korxonalar tomonidan tashkil etilgan bir nechta xo'jalik yurituvchi sub'ektlarning vaqtinchalik birlashmasi tushuniladi.

Davlat va xususiy tuzilmalar, shuningdek butun davlatlar konsortsiumga a'zo bo'lishlari mumkin. Ularning barchasi iqtisodiy faoliyatning to'liq mustaqil sub'ektlari bo'lib qolmoqda. Ko'pincha, yirik loyihalarga kredit berishni boshlaydigan banklar konsortsiumlarda birlashadilar. Sanoat sohasida konsortsiumni yaratishda ko'pincha jiddiy harbiy buyurtmalarni qabul qiladigan korxonalar murojaat qilishadi.

Konsortsiumga birlashganda, uning a'zolari bitim tuzadilar, unda har birining xarajatlar va foydada ulushi belgilanadi. Loyihani amalga oshirishda ishtirok etish shakllari ham belgilanadi. Konsortsium rahbari birlashgan tuzilma a'zolari orasidan tanlanadi.

Yaqinda ushbu uyushma shakli noyob va keng ko'lamli muhandislik loyihalari va yuqori darajadagi raqobat paydo bo'ladigan qurilish sohasida keng tarqaldi. Qurilish konsortsiumining tashkil etilishi ishning ishonchliligi va iqtisodiy samaradorligini oshirishga imkon beradi.