O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi a. Qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti tarix fakulteti

Sillogizm aksiomasi. 
Aksiomalar isbotsiz chin deb qabul qilingan nazariy muloxazalar Bulib, ular 
vositasida boshqa fikr va muloxazalar asoslab beriladi. Sillogizmning aksiomasi 
xulosalashning mantiqiy asoslanganligini ifodalaydi. Sillogizm aksiomasini terminlarning 
xajmiga yoki mazmuniga ko’ra, ya’ni atributiv ta’riflash mumkin. 
Sillogizm xulosasining asoslardan zaruriy keltirib chiqarilishi quyidagi qoidaga 
asoslanadi: «agar bir buyum ikkinchi buyumda joylashgan Bo’lsa, ikkinchi buyum esa 
uchinchi bir buyumning ichida Bo’lsa, unda birinchi buyum xam uchinchi buyumning 
ichida joylashgan Bo’ladi» yoki «bir buyum ikkinchi buyumda joylashgan Bo’lsa, 
ikkinchi buyum esa uchinchi bir buyumdan tashqarida Bo’lsa, unda birinchi buyum xam 
uchinchi buyumdan tashqarida joylashgan Bo’ladi». Bu qoidani quyidagi sxemalar 
yordamida yaqqol ifodalash mumkin. 
Bu qoida sillogizm aksiomasining moxiyatini terminlarning xajmi munosabatlari asosida 
tushuntirib beradi. Sillogizm aksiomaning moxiyati quyidagicha: 
buyum va xodisalarning 
sinfi to’grisida tasdiqlab yoki inkor etib bayon qilingan fikr shu sinf ichiga kiruvchi 
barcha buyum va xodisalarning xar biri yoki ayrim
qismiga xam taalluqli Bo’lgan tasdiq 
yoki inkor fikr xisoblanadi. 
Masalan: 
Tafakkur shakllari obyektiv xarakterga ega. 
Tushuncha tafakkur shaklidir. 
Tushuncha obyektiv xarakterga ega. 
Sillogizm aksiomasini atributiv ifodalaganda predmet bilan uning belgisi o’rtasidagi 
munosabatga asoslaniladi: biror buyum, xodisa belgisining belgisi, shu buyum 
xodisaning belgisidir; buyum, xodisa belgisiga zid Bo’lgan narsalar buyum, xodisaning 
o’ziga xam ziddir. 
Sillogizm aksiomalarida fikr shakli va mazmuni o’zaro uzluksiz, obyektiv boglangan 
bir butunning ayrim tomonlarini ifodalaydi. Bu bir tomondan, xamma umumiylikka 
xususiylik, juz’iylik va yakkalik xos ekanligini va xar bir yakkalik, juz’iylik, xususiylik 
umumiylik xislatiga ega Bulishini ifodalasa, ikkinchi tomondan, buyum va belgining 
o’zaro uzviy boglanganligini, ya’ni buyumlar jinsi ayrim o’ziga xos belgiga ega Bo’lsa, 
albatta, bu belgi shu jinsdagi xamma buyumlar uchun xam xos belgi Bulishini ifodalaydi. 
Bular esa o’z navbatida yakkalik va umumiylik o’rtasidagi, miqdor va sifat o’rtasidagi 
dialektik aloqadorlikning tafakkur jarayonida o’ziga xos namoyon Bulishidir.