Buqalamun: hikoyalar. / Anton Chexov. T.: Yangi

Anton Chexov
142
chaqalar bor, xotin-xalajlar kelib turadi... Ha 
mayli, qolsa qolaqolsin! Baribir, sizga tushun-
tirish qiyin.
– Tushuntirib o‘tirishning hojati yo‘q, – dedi 
xursand bo‘lib ketgan Sasha. – Suvenirni mana 
bu yerga, vazaning yoniga qo‘ying! Attang, jufti 
yo‘q-da... Eh attang! Xo‘b, xayr endi, shifokor!
Sasha chiqib ketgandan keyin shifokor an-
cha vaqtgacha suvenirga qarab o‘tirdi, qu-
log‘ining orqasini qashib, uzoq o‘yladi.
«O‘zi yomon narsa emas, bunisi to‘g‘ri, – deb 
o‘yladi u. – Uloqtirib tashlash uvol... Bu yerda 
ham qoldirib bo‘lmaydi... Obbo! Toza mushkul 
ishga yo‘liqdimmi! Kimga hadya qilsam ekan?»
Uzoq o‘ydan keyin Uxov degan o‘zining qa-
lin o‘rtog‘i esiga tushdi. O‘rtog‘i advokat bo‘lib, 
shifokorning janjalli ishlarini boshqarar edi.
– Juda soz-da, – dedi shifokor, o‘ziga o‘zi. – 
Oshnalik vajidan mendan sira pul olmaydi. Bi-
ron narsani hadya qilsam juda xursand bo‘ladi. 
Mana shuni olib borib beraqolaman! O‘zi ham 
bo‘ydoq va yengiltak odam...
Ishni keyinga qo‘ymay, shifokor darhol ki-
yindi-da, suvenirni ko‘tarib Uxovnikiga ketdi. 
Advokat uyida ekan.
– Yaxshimisan, og‘ayni! – dedi shifokor, ad-
vokatga. – Menga qilgan xizmatlaring uchun 
tashakkur bildirgani keldim... Pul bersam ol-
maysan, juda bo‘lmasa mana buni ol... Mana, 
buni ol... Mana, ko‘rdingmi, og‘ayni... Juda 
ajoyib bir narsa!
Ajoyib narsani ko‘rishi bilan advokat o‘zida 
yo‘q sevinib ketdi.

---

Buqalamun
143
– Ana xolos! – dedi u, qah-qah urib kulib. – 
Voy qurib ketgur-ey! Shunaqa narsalarni ham 
o‘ylab topishadi-ya! Haqiqatan ham ajoyib nar-
sa ekan. Qayerdan topding buni?
Advokat, ichidagi butun sevinchini izhor 
qilib bo‘lgach uyning eshigiga qo‘rqa-pusa ko‘z 
tashladi-da:
– Yo‘q, birodar, buningni olib ket bu yerdan, 
men olmayman... – dedi.
– Nega olmaysan? – dedi shifokor, qo‘rqib 
ketib.
– Olmayman-da... Uyimga onam kelib tura-
di, mijozlar keladi... xizmatchi xotinlar oldida 
ham uyat...
– Bu gaplaringni qo‘y, og‘ayni... Sovg‘adan 
ham qaytib bo‘ladimi! – deb turib oldi shifokor. 
– Olmasang itlik qilgan bo‘lasan. O‘zi juda na-
fis  narsa...  Qanday  nafosat!..  Qanday  malo-
hat, orzu bor bunda... Bo‘ldi, gap tamom! Xafa 
bo‘laman, olmasang!
– Ba’zi joylari yopiq yoxud barg bilan berki-
tilgan bo‘lsa ham mayli edi...
Shifokor avvalgidan battar qattiq turib oldi. 
Sovg‘ani boplab o‘tkazgandan xursand bo‘lib, 
Uxovnikidan chiqib, uyiga ketdi...
Shifokor ketganidan keyin advokat suvenirni 
yaxshilab qarab chiqdi, u yer-bu yerini ushlab 
ko‘rdi, keyin xuddi shifokor singari «buni nima 
qilaman?» deb uzoq bosh qotirdi.
«O‘zi yomon narsa emas ekan, – deb o‘ylardi 
u. – Tashlasang uvol bo‘ladi, bu yerda qoldi-
rish ham uyat. Yaxshisi, biron kishiga taqdim 

---

Anton Chexov
144
etish kerak... Ha, ha, topdim! Bu suvenirni bu-
gun kech 
qurun qiziqchi Shashkinga taqdim 
etaman... u ablah bunaqa narsalarga o‘ch. 
Aytmoq 
chi, bugun uning sha’niga spektakl 
qo‘yiladi...»
Aytilgan gap – otilgan o‘q. Juda puxta o‘ral-
gan suvenirni Uxov kechqurun qiziqchi artist 
Shashkinga taqdim etdi. Yarim kechagacha 
Shashkinning pardozxonasi sovg‘ani ko‘rish 
uchun kelgan erkak artistlar bilan liq to‘la edi, 
pardozxonadan hadeb ot kishnaganday kulgi 
eshitilardi. Biron artist ayol eshik oldiga kelib: 
«Kirsam maylimi?» deb so‘rasa, qiziqchi artist-
ning darhol:
– Yo‘q, yo‘q, xonim, men kiyingan emasman! 
– degan tovushi eshitilardi.
Tomoshadan keyin artist kiftini qoqib:
– Bu yaramas narsani endi nima qilaman? 
Axir, birovning uyida ijaraga tursam, uyimga 
ayollar kelib turadi... Bu fotorasm emaski, dar-
rov stol ichiga yashirib qo‘ysang... – derdi.
– Oborib soting, qo‘ying, – deb maslahat ber-
di, artistni yechintirayotgan sahna sartaroshi. 
– Bir joyda shunaqangi qadimgi bronzalarni 
olib sotuchi bir kampir bor. Borib Smirnovani 
so‘raysiz... Hamma taniydi.
Qiziqchi artist sartaroshning maslahatiga 
kirdi... Shu voqeadan ikki kun keyin shifokor 
Koshelkov o‘z xonasida barmog‘ini peshonasiga 
tirab, me’da kislotalari to‘g‘risida o‘ylab o‘tirar-
di. Birdan eshik ochilib, xonasiga Sasha Smir-
nov yugurib kirib keldi. Uning og‘zi qulog‘iga 

---

Buqalamun
145
yetgan, yuzida shodlik aks etar, yurish-tur-
ishidan baxtiyorlik ko‘rinib turar edi... Qo‘lida 
gazetaga o‘ralgan bir narsa ko‘targan edi.
– Shifokorim! – deb gap boshladi Sasha, na-
fasi bo‘g‘ilib. – Shu tobda dunyoda mendek xur-
sand odam bo‘lmasa kerak! Baxtingizga suve-
niringizning juftini topishga muvaffaq bo‘ldik!.. 
Oyim ham juda xursandlar... Men oyimning 
yolg‘iz o‘g‘liman... Siz meni bir o‘limdan olib 
qoldingiz...
Minnatdorligidan titroq bosgan Sasha 
shifokorning oldiga suvenirni keltirib qo‘ydi. 
Shifokor bir nima demoqchi bo‘lib, og‘zini och-
gan edi, hech narsa deya olmadi: tili tanglayiga 
yopishib qolgan edi...

---