|
Anton Chexov
152
yotganda qizlar oyoq uchi bilan ularning yotog‘i
eshigi yoniga borib, gaplarini eshitib turishdi.
U-ho‘, ular shunday gaplarni eshitishdiki! Bo-
lalar oltin izlash uchun Amerikaga qochishni
mo‘ljallagan edilar; yo‘l uchun ke rakli narsa-
larning hammasini tayyorlab qo‘ygan bo‘lib,
to‘pponcha, ikkita pichoq, qoq non, o‘t yoqish
uchun ishlatiladigan shisha, kompas va to‘rt
so‘m pullari bor edi. Qizlar bolalarning bir
necha ming chaqirim piyoda yurishlarini, yo‘l-
yo‘lakay yo‘lbars va yovvoyi odamlar bilan ku-
rashishlarini, keyin oltin va fil suyagi topishla-
rini, dushmanlarni qirib, dengiz yo‘lbosarlariga
qo‘shilib ketishlarini, jin ichishlarini va oxirida
go‘zal malikalarga uylanib, plantatsiyada deh-
qonchilik qilib kun kechirishlarini eshitishdi.
Volodya bilan Chechevitsin gapirar, qizishib
ketib bir-birlarining so‘zlarini bo‘lar edilar.
Chechevitsin o‘zini «Montigomo Qarchig‘ay
tirnog‘i» deb atar, Volodyani esa «Za’faron yuzli
birodarim», deb atardi.
– Yana oyimga aytib qo‘yma, – dedi Katya
Sonyaga uxlash uchun o‘z xonalariga kirib
ketaturib. – Volodya Amerikadan bizga tilla bi-
lan fil suyagi olib keladi. Agar aytib qo‘ysang,
ularni yuborishmaydi.
Bayram arafasida Chechevitsin kun bo‘yi
Osiyo xaritasini ko‘zdan kechirib, allanarsalarni
yozish bilan shug‘ullandi, xuddi asalari chaqqan
kishiniki singari yuzi lo‘pillab turgan Volodya
g‘amgin bir tarzda xonadan xonaga o‘tar, hech
narsa yemas edi. Bir gal bolalar xonasiga kirib,
ikona yonida to‘xtab, cho‘qinib oldi-da:
Buqalamun
153
– E, Xudoyim, gunohlarimni kechir! Xudoyo
xudovando bechora onamni o‘z panohingda
saqla, – deb ham qo‘ydi.
Kechga borib yig‘lab yubordi. Uxlashga yo-
tish oldidan esa otasi, onasi va singillarini uzoq
quchoqladi. Katya bilan Sonya buning ma’nosi-
ga tushunar, kichkina Masha esa hech narsaga,
butunlay hech narsaga tushunmas, Chechevit-
singa ko‘zi tushganda o‘ylanib qolar va:
– Enaga ro‘za kunlarida no‘xat bilan yas-
miq solingan ovqat yeyish kerak deyapti, – deb
qo‘yardi xo‘rsinib.
Bayram kuni Katya bilan Sonya erta saharlab
o‘rinlaridan turishdi va bolalarning Amerikaga
qanday qilib qochishlarini tomosha qilmoqchi
bo‘lishdi. Ular pisib eshik yoniga kelishdi.
– Shunday qilib bormaysanmi? – derdi
Chechevitsin achchig‘lanib. – Gapir, bormay-
sanmi?
– E, Xudo! – sekin yig‘lardi Volodya. – Qan-
day qilib ketay? Oyimga rahmim kelyapti.
– Za’faron yuzli birodarim, iltimos qilaman
sendan, jo‘naylik! Boramiz deb meni toza ishon-
tirgan eding-ku. O‘zing meni bu ishga boshlab,
ketadigan vaqt yetganda endi qo‘rqoqlik qila-
yapsan.
– Men... men qo‘rqayotganim yo‘q... mening...
oyimga rahmim kelyapti.
– Qani menga shunisini ayt: borasanmi,
yo‘qmi?
– Boraman, boraman... Faqat shoshmay tur.
Uyda biroz turaylik.
Anton Chexov
154
– Bo‘lmasam o‘zim ketaman! – dedi Cheche-
vitsin qat’iylik bilan. – Sensiz ham ishim bitadi.
Yana bu kishi yo‘lbarslarni ovlamoqchi, jang
qilmoqchi edilar. Bormaydigan bo‘lsang piston-
larimni qaytarib ber!
Volodya shu qadar alam bilan yig‘ladiki, sin-
gillari ham o‘zlarini tutolmay yig‘lab yuborish-
di. Jimlik cho‘kdi.
– Shunday qilib bormaysanmi? – deb yana
so‘radi Chechevitsin.
– Bo... boraman.
– Bo‘lmasam kiyimlaringni kiy!
Chechevitsin Volodyani ko‘ndirish uchun
Amerikani maqtar, yo‘lbarsga o‘xshab o‘kirar,
paroxod bo‘lib vishillar, so‘kinar, fil suyagi
ning hammasini, arslon va yo‘lbars terilarining
hammasini Volodyaga berishga va’da qilar edi.
Qorachadan kelgan, paxmoq soch, sepkilli,
ozg‘ingina bola qizlarning nazarida ajoyib bo‘lib
ko‘rinardi. Qizlar uni hech narsadan tap tort-
maydigan qahramon deb o‘ylashardi. Buning
ustiga u shunday ustalik bilan o‘kirardiki, es-
hik orqasida turgan odam haqiqatan yo‘lbars
yoki arslon o‘kiryapti deb o‘ylashi mumkin edi.
Qizlar o‘z xonalariga qaytib, kiyina boshla-
ganlarida Katya ko‘ziga jiqqa yosh olib:
– Juda qo‘rqayapman! – deb qo‘ydi.
Soat ikkigacha, tushki ovqat vaqtigacha
hamma yoq jim-jit edi. Faqat ovqatga o‘tirgan-
larida bolalarning yo‘qligini sezib qolishdi. Xiz-
matkorlar uyiga, otxonaga, qorovullar turadi-
gan uyga odam yuborishdi – bolalar u yerlarda
Buqalamun
155
yo‘q edi. Qishloqqa odam yuborishdi – u yerdan
ham topisha olmadi. Keyin choy ichayotganla-
rida ham bolalar yo‘q edi. Kechki ovqatga o‘tir-
ganlarida esa onalari juda xavotirlandi, hatto
yig‘lab yubordi. Kechasi yana qishloqqa borib
qidirishdi, chiroq bilan daryo bo‘yini axtarish-
di. Uyda toza vahima ko‘tarildi!
Ertasiga nozir keldi, yemakxonada o‘tirishib
allaqanday qog‘oz yozishdi. Onalari o‘shanda
ham yig‘lab o‘tirdi.
Mana darvoza oldida keng, pastak chana
to‘xtadi, unga qo‘shilgan uchta oq otdan quyuq
bug‘ ko‘tarilar edi.
– Volodya keldi! – deb qichqirdi hovlida al-
lakim.
– Volodya keldilar! – deb baqirdi Natalya, ye-
makxonaga kirayotib.
Milord yo‘g‘on tovush bilan: – Vov! Vov! –
dedi.
Bolalarni shaharda tutib olishipti (ular porox
sotadigan joyni surishtirib yurgan ekan). Volod-
ya dahlizga kirgan hamono ho‘ngrab yig‘lab
yubordi va onasining bo‘ynidan quchoqlab
oldi. Qizlar dir-dir titrab, nima bo‘lar ekan deb
turi shardi. Ular otalari Volodya bilan Cheche-
vitsinni xonasiga olib kirib ketganini, ular bilan
uzoq gaplashganini eshitishdi; onalari ham ga-
pirdi va yig‘ladi.
– Shunaqa qilib bo‘ladimi axir? – deb uqti-
rardi otasi. – Xudo ko‘rsatmasin, buni gimnazi-
yada bilib qolishsa, haydab yuborishadi-ku.
Uyalmaysizmi, janob Chechevitsin! Yaxshimas!
Anton Chexov
156
Shu ishlarni siz boshlagansiz. Ota-onangiz ja-
zongizni berib qo‘yishar deb o‘ylayman! Shuna-
qa qilib bo‘ladimi axir? Qayerda tunadingiz?
– Vokzalda, – deb javob berdi Chechevitsin
gerdayib. Keyin Volodya yotib qoldi va uning
boshiga sirkaga ho‘llangan sochiq bosib tur-
dilar. Allaqayoqqa telegramma yubordilar. Er-
tasiga bir xotin – Chechevitsinning onasi kelib
o‘g‘lini olib ketdi.
Jo‘nab ketayotganda Chechevitsinning qiyo-
fasi shiddatli va mag‘rur edi. Qizlar bilan xayr-
lashayotib hech narsa demadi; faqat Katyaning
daftarchasini olib, esdalik uchun: «Montigomo
Qarchig‘ay tirnog‘i» deb yozib qo‘ydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
