Buqalamun: hikoyalar. / Anton Chexov. T.: Yangi

Buqalamun
169
latishga majbur qildi. Kashtanka Ivan Ivanich-
dan ko‘z uzmas, zavqlanganidan g‘ingshir va 
qattiq vovullab, bir necha marta uning ketidan 
yugurdi. G‘oz ham, o‘zi ham charchagandan 
keyin notanish kishi peshonasining terini art-
di-da: 
– Marya, Xavronya Ivanovnani chaqir! – deb 
qichqirdi.
Oradan bir daqiqa o‘tar-o‘tmas xurullagan 
ovoz eshitildi... Kashtanka o‘ziga qahramonona 
tus berib, vakilladi, har ehtimolga qarshi nota-
nish kishining yoniga borib turdi. Eshik ochil-
di, allaqanday kampir mo‘raladi va bir nimalar 
dedi-da, qop-qora, juda xunuk bir cho‘chqani 
kiritib yubordi. Cho‘chqa Kashtankaning iril-
laganiga hech bir parvo qilmay tumshug‘ini 
ko‘tardi-da, xursandlik bilan xurilladi. U egasi-
ni, mushukni va Ivan Ivanichni ko‘rganiga juda 
sevinib ketganga o‘xshardi. U mushukning 
yoniga borib tumshug‘i bilan qorniga tur-
tib qo‘yganda va g‘oz bilan allanarsa haqida 
gaplashganda uning harakatlari, ovozi hamda 
dumining titrashida ancha yoqimtoylik sezilib 
turardi. Bundaylarga qarab irillash va vovul-
lash foydasizligini Kashtanka darrov tushundi.
Xo‘jayin «П»ni olib qo‘ydi va:
– Fedor Timofeich, marhamat! – deb qichqirdi. 
Mushuk erinchoqlik bilan o‘rnidan turdi va 
istar-istamas yurib cho‘chqaning yoniga keldi.
– Misr piramidasidan boshlaymiz, – dedi 
xo‘jayin. U anchagacha allanarsalarni tushun-
tirdi, keyin: – Bir... ikki... uch! – deb buyruq 
berdi. 

---

Anton Chexov
170
«Uch» deyilishi bilanoq Ivan Ivanich qanot-
larini qoqdi va sakrab cho‘chqaning ustiga 
chiqib oldi... G‘oz qanotlarini yoyib, bo‘yni-
ni cho‘zib, muvozanatni saqlab, cho‘chqaning 
ustiga joylashgach, Fedor Timofeich erinchoq-
lik bilan shalvirab yurib, ularning yoniga bor-
di va o‘z san’atini bir chaqaga arzitmaydigan, 
nazar-pisand qilmagan bir qiyofada avval is-
tar-istamas cho‘chqaning ustiga chiqdi, keyin 
g‘ozning ustiga chiqdi-da, oldingi oyoqlarini 
ko‘tarib turdi. Notanish kishi Misr piramidasi 
deb atagan narsa hosil bo‘ldi. Kashtanka zavq-
langanidan chiyillab yubordi, lekin shu mahal 
keksa mushuk esnadi va muvozanatini yo‘qo-
tib, g‘ozning ustidan ag‘nab tushdi. Notanish 
kishi baqirdi, qo‘llarini silkidi va yana allanar-
sani tushuntira boshladi. Xullas, xo‘jayin pi-
ramida bilan bir soatcha ovora bo‘lgandan ke-
yin Ivan Ivanichga mushukka minib yurishni 
o‘rgata boshladi, keyin mushukka chekishni 
o‘rgatdi va hokazo.
Ta’lim, notanish kishi peshonasining terini 
artib chiqib ketishi bilan tugadi. Fedor Timo-
feich jirkanib, pix-pix qilib qo‘ydi-da, ko‘rpa-
chasiga yotib ko‘zini yumdi.
 Ivan Ivanich tog‘ora yoniga bordi, kampir 
cho‘chqani olib chiqib ketdi. Juda ko‘p yangi 
taassurotlar tufayli Kashtankaga kun juda tez 
o‘tib ketganday tuyildi, kechqurun esa devor-
lariga yopishtirilgan qog‘ozlari kir bo‘lib ketgan 
uyga ko‘rpachasi bilan ko‘chirib qo‘yildi va u 
yerda Fedor Timofeich va g‘oz bilan birgalikda 
tunadi.

---

Buqalamun
171
5
ISTE’DOD! ISTE’DOD!
Oradan bir oy o‘tdi.
Kashtanka har kuni kechqurun yaxshi ovqat 
bilan boqishlariga va Tyotka deb chaqirishlari-
ga o‘rganib qoldi. U notanish kishiga ham, yan-
gi hamxonalariga ham ko‘nikdi. Umr silliq va 
ravon o‘tardi.
Hamma kunlar bir xilda boshlanardi. Odat-
da Ivan Ivanich hammadan avval uyg‘onar va 
Tyotka yoki mushuk yoniga borar, bo‘ynini egib 
allanarsalar to‘g‘risida qizg‘in va berilib gapirar, 
lekin uning nima deyayotganiga avvalgidek sira 
tushunib bo‘lmas edi. Ba’zan u boshini baland 
ko‘tarib uzun monologlar o‘qirdi. Dast 
labki 
tanishgan kunlarida Kashtanka, g‘ozni aqlli 
bo‘lgani uchun ko‘p gapiradi deb o‘yla gandi, le-
kin ko‘p o‘tmay uni butunlay izzat qilmaydigan 
bo‘ldi; g‘oz uning yoniga kelib, uzun nutqini 
boshlaganda, Kashtanka avvalgidek dumini 
likillatmas, aksincha hadeb gapiraverib hech 
kimni uxlatmagani, ezmaligi uchun sira men-
simas va mulohaza qilib o‘tirmay «rrrr...» deb 
qo‘yardi.
Fedor Timofeich esa butunlay boshqacha 
zot. U uyg‘onsa ham damini chiqarmas, qimir-
lamas, hatto ko‘zini ham ochmas edi. Unga qol-
sa sira uyg‘onmas edi, chunki hayotni uncha 
yaxshi ko‘rmasa kerak. Uni hech narsa qiziqtir-
mas, hamma narsaga beparvo qarar, hamma 
narsadan nafratlanar, hatto o‘zining mazali 

---