Buqalamun: hikoyalar. / Anton Chexov. T.: Yangi

Anton Chexov
166
Shu vaqt birdan:
– Bu nima degan gap? – deb jahl bilan qattiq 
aytilgan ovoz eshitildi va egniga chopon kiygan, 
tamaki tishlagan kechagi notanish kishi kirib 
keldi. – Nima gap o‘zi? Joy-joyingga bor!
U kishi mushukning yoniga keldi, egilib tur-
gan beliga bir urdi-da:
– Fedor Timofeich, bu nima degan gap? Janjal 
qo‘zg‘adilaringmi? Eh, qari tentak! Yot! – dedi.
Keyin g‘oz tomonga o‘girilib baqirdi:
– Ivan Ivanich, bor joyingga.
Mushuk itoatkorlik bilan ko‘rpachasiga yot-
di va ko‘zini yumdi. Tumshug‘i va mo‘ylabining 
turishiga ko‘ra, qizishib ketib, janjalga aralash-
gandan o‘zi ham norozidek ko‘rinardi. Kashtan-
ka ranjib g‘ingshidi, g‘oz esa bo‘ynini cho‘zib 
nima to‘g‘ridadir tez-tez, qizg‘in va ravshan ga-
pirdi, lekin uning nima deganiga butunlay tu-
shunib bo‘lmas edi.
– Xo‘p, xo‘p! – dedi xo‘jayin esnab. – Ahil bo‘lib, 
do‘st bo‘lib yashash kerak. – U Kashtankani si-
lab qo‘ydi va gapini davom ettirdi: – Sen, sariq, 
qo‘rqma... Bu xaloyiq senga ozor bermaydi... 
Shoshma, sening isming nima bo‘ladi endi? 
Ismsiz yurib bo‘lmaydi-ku, og‘ayni.
Notanish kishi biroz o‘ylab turgach: 
– Topdim... – dedi. – Sening oting Tyotka 
bo‘ladi... Tushundingmi, Tyotka?
U, Tyotka so‘zini bir necha bor takrorla-
di-da, chiqib ketdi. Kashtanka o‘tirdi va atro-
fini  kuzata  boshladi.  Mushuk  ko‘rpachasida 
qimir etmay o‘tirar va o‘zini uyquga solar edi. 

---

Buqalamun
167
G‘oz esa bo‘ynini cho‘zib va turgan joyida yer 
tepinib, allanarsa to‘g‘risida tez va qizg‘in ga-
pirardi. Aftidan g‘oz juda aqlli ko‘rinardi; har 
gal uzundan-uzoq gapirgandan keyin, hay-
ron bo‘lib, orqasiga tislanar va o‘z so‘zidan 
zavqla 
nayotganday ko‘rinardi... Kashtanka 
uning gapiga quloq soldi, «Rrr...» deb javob 
qaytardi-da, burchaklarni iskay boshladi. Bir 
burchakda kichkina tog‘ora turar, unda no‘xat 
va non ivitib qo‘yilgan edi. Kashtanka no‘xatdan 
yeb ko‘rdi – bemaza ekan, nondan yeb ko‘rdi – 
durust ekan, indamay yeyaverdi. G‘oz begona 
bir it ovqatni yeb qo‘yayotgani uchun xafa ham 
bo‘lmadi, aksincha, boyagidan ham qizg‘inroq 
gapirdi va o‘zining ishonchini ko‘rsatish uchun 
tog‘ora yoniga keldi-da, no‘xatdan bir necha 
donasini terib yedi.
4
G‘ALVIRDAGI MO‘JIZA
Birozdan keyin notanish kishi yana kirdi. 
Uning  qo‘lida  darvoza  va  «П»  shakliga  o‘xsha-
gan g‘alati bir narsa bor edi. Yog‘ochdan qo‘pol 
qilib ishlangan «П» shaklining tepasiga qo‘ng‘i­
roq osilgan va to‘pponcha bog‘lab qo‘yilgan edi. 
Qo‘ng‘iroqning tili va to‘pponchaning tepasi-
ga kanop bog‘langan edi. Notanish kishi «П»ni 
uyning o‘rtasiga qo‘ydi, anchagacha allanarsa-
larni yechdi, boyladi keyin g‘ozga qaradi-da:
– Qani, Ivan Ivanich, marhamat! – deb qo‘ydi.
G‘oz «П» ning yoniga keldi va allanarsani kut-
gan vaziyatda to‘xtadi.

---

Anton Chexov
168
– Qani, – dedi notanish kishi, – boshlaymiz. 
– Avval bir salom qilib qo‘y! Tez bo‘l!
Ivan Ivanich bo‘ynini cho‘zdi, har tarafga qa-
rab bosh chayqadi va panjasi bilan yer tepinib 
qo‘ydi.
– Yasha, balli... Qani endi, o‘l! – G‘oz oyog‘ini 
osmonga ko‘tarib chalqancha tushib yotdi. Ana 
shunaqa bir necha ahamiyatsiz qiliqlardan ke-
yin notanish kishi birdan boshini changalladi 
va yuzida qo‘rquv aks ettirib qichqirdi:
– Qorovul! O‘t ketdi! Yonib ketdik!
Ivan  Ivanich  «П»ning  yoniga  yugurib  bordi, 
kanopni tishlab tortdi-da, qo‘ng‘iroqni chalib 
yubordi.
Notanish kishi juda mamnun bo‘ldi. U 
g‘ozning bo‘ynini siladi-da:
– Barakalla, Ivan Ivanich! – deb qo‘ydi. – 
Endi, o‘zingni zargar deb faraz qil, oltin va ol-
moslar bilan savdo qilasan. Do‘koningga kel-
sangki, o‘g‘rilar yuripti. Shunaqa bo‘lsa nima 
qilarding?
G‘oz ikkinchi kanopni tishlab tortdi, to‘ppon-
cha paqillab otildi. Qo‘ng‘iroqning jaranglashi 
Kashtankaga juda yoqdi, to‘pponchaning 
paqillab otilishi uni shu qadar zavqlantirib 
yubordiki, «П»ning atrofida yugurib, vovulladi.
– Tyotka, joyingga bor! – deb qichqirdi nota-
nish kishi. – Tek tur!
Ivan Ivanichning ishi to‘pponcha otish bilan 
tugamadi. Notanish kishi xipchinini shipilla-
tib uni bir soatcha o‘z atrofida aylantirdi, g‘ozni 
g‘ovdan sakrashga, chambarak ichidan sakrab 
o‘tishga, dumini yerga tirab, panjalarini qimir-

---