P h aydarova

tashqi burun teshiklari 
bor. 
U lar tanglayning o ‘ita chizig‘i yaqinidagi bir juft tirqishsimon 
ichki burun teshiklar 
yoki 
xoanalar 
bilan og‘iz b o ‘shlig‘iga 
ochiladi (tashqi burun teshigiga nina yoki qil tiqib ko‘rilsa, 
uning uchi og‘iz bo‘shlig‘iga chiqadi). K o‘zida xuddi baqada- 
gidek 
pastki 
va 
ustki qovoqlar 
ham da 
pirpiratuvchi parda
b o ‘ladi. N og‘ora parda bilan qoplangan 
quloq teshiklari
k o ‘zning orqasida joylashgan.
Kaltakesakdagi shox tangachalar qorin qismida qator yirik
n o

---

qalqonlar, tananing ustida esa birmuncha mayda tangachalar 
ko‘rinishida b o ‘ladi. 
Kloakaning tashqi teshigi 
dum asosi- 
da o ‘mashgan.
Shox tangachalar kaltakesak dumida halqa shaklida joy­
lashgan. Barmoqlarida yaxshi taraqqiy etgan 
timoqlari 
bor. 
Shilimshiq m odda ishlovchi teri bezlari yo‘q, shu munosabat 
bilan kaltakesakning gavdasi barcha sudralib yuruvchilarning 
gavdasi singari hamisha quruq. Quyuq, yog‘simon sekret ajratuv- 
chi maxsus teri bezlarining faoliyati hayvonning jinsiy faoli- 
yati bilan bog‘liq. Ular kaltakesak gavdasining har xil qismida 
joylashgan (masalan, agamada qorinning keyingi qismi tan- 
gachalarini qoplab yotgan dog‘ holida bo‘lib, bu ayniqsa erkak- 
larida aniq ko‘rinadi).
Tirik kaltakesakni jonsizlantirib, yorib, ichki tuzil­
ishini o ‘rganish
1. Kaltakesakni ichiga mum quyilgan vannachaga qomini 
yuqoriga qihb (chalqanchasiga) yotqizilgandan so‘ng, oyoqlarini 
to ‘g‘nog‘ich ninalar (bulavka) bilan vanna tubiga qadang.
2. Kloaka teshigidan to engak ostigacha terisini qaychi bi­
lan bo‘yiga kesib chiqing.
3. Oldingi va orqa oyoqlariga yaqin joyda terini ko‘ndalang 
kesib, hosil bo‘lgan teri parchalarini vanna tubiga qadang.
4. Teri qay tartibda kesilgan bo‘lsa, qorinning muskul de- 
vorini ham xuddi shu tariqa bo‘yiga va ko‘ndalangiga kesing 
(kesish vaqtida ichki organlar shikastlanmasin).
5. Qorinning muskul devorini bo‘yiga kesish vaqtida chanoq 
va yelka kamarlarini ham kesib, ikkiga ajrating.
6. Kesilgan muskul parchalarini ham teri singari vanna 
tubiga ninalar bilan qadang.
7. Kaltakesakning ichki organlari umumiy tuzilishi bilan 
tanishing va ayni bir vaqtda uning ichki bo'shliq devorini qop- 
lagan qora pigmentlashgan qorin pardasiga e ’tibor bering.
i n

---

8. Ichak ostidagi organlami ko‘rish uchun ichakni sekin- 
asta kaltakesak yon tomoniga surib qo‘ying (bu ishni bajarish- 
da ichakni kesib yubormaslikka va ichakni ushlab turgan ichak 
tutgichning uzilib ketmasligiga harakat qiling).
9. Yurak oldi xaltasidan yurakni ajratish uchun xaltacha 
devorini pinset bilan ushlab, qaychida kesiladi.
10. U m urtqa pog‘onasidan bosh skeletini ajratib olib, qay- 
chining bir uchini yon tom onidan ensa chuqurchasiga kiritib, 
bosh skeletining yon devori bo‘ylab ko‘zga qarab kesib bo­
ring. Ikkinchi tom onini ham shunday kesing. So‘ngra pinset 
bilan bosh skeletining qopqog‘ini ajratib oling. Qaychi bilan 
qobiqlarini qirqib olib tashlang, preparatni suvga solib, miya 
bo‘!imlarini toping.
Endi m a’lum tartibda navbatma-navbat har bir ichki organ- 
ning tuzilishi bilan tanishib chiqing.