13
- milliy mag`liwmat-esaplaw tarmag`in jaratiw;
- mag`liwmatqa tovar tu`rinde
jaqinlasiw ekonomikaliq, nizamliliq xu`jjetlerdi
ju`rgiziw;
- mag`liwmatlardi qayta islewde du`n`ya standartlarina sa`ykeslestiriw;
- informatika industriyasin jaratiw ha`m rawajlandiriw;
- mag`liwmatlar texnologiyasi tarawinda fundamental qurallardi ku`sheytiw ha`m
qollap quwatlaw;
-informatika du`zilislerinen paydalaniwshilardi tayarlaw sistemasin sa`ykeslestiriw.
Kontseptsiyanin` tiykarg`i qag`iydalari esapqa aling`an “O`zbekstan
Respublikasinin` informatsiyalastiriw da`stu`ri” islep shig`ildi ha`m ol u`sh tu`rdegi
da`stu`rdi o`z ishine aladi:
a) milliy mag`liwmat - esaplaw tarmag`i
b) EEM sin matematikaliq ha`m programmaliq ta`miyinlew
v) personal` komp`yuter.
3-tema. Komp`yuterler arxitekturasi ha`m texnikaliq
ta`miynleniwi.
Reje:
1.
PK arxitekturasi
2. Mag`liwmatlar kiritiw du`zilisi
3. Mag`liwmatlar shig`ariw du`zilisi
Personal kompyuterlerdi4 tiykar2ı texnikalı3 3urılmaları ma2lı7matlar sistemasını4 jumısı
81m onı4 texnologiyalı3 protsesslerinde anı3 ajıralıp turı7shı bir 3ansha bas3ıshlardı b5lip
k5rseti7ge boladı:
1. Ma2lı7matlardı4 payda bolı7ı - ya2nıy xojalı3 operatsiyaları n1tiyjelerin, bas3arı7
obektleri 81m subektleri 5zgesheliklerin, islep shı2arı7 protsessleri parametrlerin, normativ 81m
yuridikalı3 aktler mazmunın bildiri7shi d1slepki ma2lı7matlardı4 payda bolı7ı.
2. Ma2lı7matlardı4 toplanı7ı 81m sistemalastırılı7ı - ya2nıy kerekli ma2lı7matlardı tez
arada izlep tabı7 81m ta4la7, ma2lı7matlardı metodikalı3 ja3tan ja4ala7, olardı4 buzılı7ınan,
joytılı7ınan sa3la7 imkaniyatın tu7dıratu2ın d1rejede ma2lı7matlardı ornalastırı7da
sh5lkemlestiri7 degen s5z.
3. Ma2lı7matlardı 3ayta isle7 - bul aldın-ala jıynal2an ma2lı7-matlar tiykarında j1ne de
toltırı7shı, analizli, prognozlı ma2lı7matlardı4 ja4a k5rinislerini4 protsessleri degen s5z.
4. Ma2lı7matlardı k5rseti7 - ma2lı7matlardı insan 3abıl eti7i ushın paydalı t6rde k5rsetip
beri7. E4 aldı menen - bul baspa2a shı2arı7, ya2nıy x6jjetlerdi adam 3abıl eti7i ushın 3olaylı etip
tayarla7. Bira3 grafikalı3 sızılma materialları (sızılmalar, diagrammalar) d6zi7 81m da7ıslı
signallar payda eti7 t6rleri k5p 3ollanıladı.
14
Avtomatlas3an informatsiyal·3 sistemalard·4 texnikal·3 3urallar
sisteması.
Komp`yuterler operativ yadinin` ko`lemine, sikundina orinlaytug`in a`meller
sanina
(tezligine), mag`liwmatlardin` mashina yadinda razryadli sewretleniwine qaray
to`mendegishe klasslarg`a ajiratiwg`a boladi:
¨
Super komp`yuterler;
àâòîìàòëàñ3àí èíôîðìàöèÿ ëû3 ñèñòåì àëàðäû4 òåõíèêàëû3
3óðàëëàðû
ìà2ëû7ìàòòû ê5 ðñåòè7äè4 òåõíèêàëû3 3óðàëëàðû
Äèñïëåé
ïðîåêöèÿ ä6çèëèñè
âèäåîàïïàðàòóðà
ÝÍÒ áàçàñûíäà
ñóéû3 êðèñòàëëàðäà
ïëàçìàëàðû
ýëåêòðîëþ ìåíñöåíòëè
áàñïà2à ø û2àðû7äû4 òåõíèêàëû3 3óðàëëàðû
Ïðèíòåðëåð
ïëîòòåðëåð
ôîòîïëåíêà2à øû2àðû7
òî÷ êàëû ìàòðèöàëû
ëàçåðëè
á6ðêè7øè
òåðìîïå÷ àòü
ìà2ëû7ìàò êèðèòè7 òåõíèêàëû3 3óðàëëàðû
Ïëàí-
ø åòëåð
íóðëû
ïåðî
ñåíñîðëû
ïàíåë
“ òûø3àí
”
êëàâèàòóðà
ñêàíåðëåð
Ýëåêòð
ñåçãèø
ì åõàíè-
êàëû3
2D
3D
äà7ûñëû
2D
îïòèêàëû3
3îë ñêàíåðè
3D
òûø 3àí-ïåðî
ñòîë ñêàíåðè
Ðåçèñòèâëè
ø àðëû ì àíèïóëÿ òîð
15
¨
U`lken komp`yuterler;
¨
Mini komp`yuterler;
¨
Jeke komp`yuterler;
¨
Blaknot komp`yuterler.
Super komp`yuterler –bul tu`rdegi komp`yuterler ju`da` u`lken tezlikte isleydi ha`m
u`lken maselelerdi sheshiw ushin arnalg`an. Bunday komp`yuterler sekundina 10
trilliard a`mel orinlaw mu`mkinshiligine iye. Komp`yuter tezligin o`lshew ushin Linpacr
parallel testi qollaniladi. Bul test o`lshemleri EEMde sekundina 1000 a`mel orinllansa 1
G`LOPS o`lshem birligine ten`
dep esaplanip, 1000000 G`LOPS bolsa 1 GG`LOPSqa,
1000 GG`LOPS bolsa 1 TG`LOPS ke ten` dep esaplanadi. Bunday komp`yuterlerge
misal retinde AQSh tag`i 9472 protsessorli Intel ASCI Red komp`yuteri (tezligi 1338
GG`LOPS), 6144 protsessorli SGI ASCI Blue komp`yuteri (tezligi 634 GG`LOPS),
1084 protsessorli SGI T3E1200 komp`yuteri (tezligi 430 GG`LOPS) jatadi.
U`lken komp`yuterler –bul komp`yuterlerdin` tezligi ha`m operativ yadi ko`lemi
jag`inan super komp`yuterlerge salistirg`anda bir-eki basqish to`mende boladi. Bunay
komp`yuterlerge misal retinde AQSh tag`i CREY, IBM 390, 4300, IBM ES/9000,
Frantsiyadag`i Borrous 6000, Yaponiyadag`i M1800 tu`rindegi EEMler jatadi. Bunday
EEMler ilim ha`m texnikanin` tu`rli tarawlarindag`i u`lken ma`selelerdi
sheshiw ushin
paydalanadi.
Mini komp`yuterler – bul klasstag`i komp`yuterler ko`lemi jag`inan kishi, tezligi
ha`m operativ yadi ko`lemi jag`inan alding`i klasstag`i EEMlerden az bolg`an
komp`yuterler bolip esaplanadi. Bul klasstag`i komp`yuterlerge misal bolip PDP-11,
VAX, SUN, IBM 4381, HP 9000 EEMleri jatadi.
Jeke komp`yuterler – bul komp`yuterler ko`lemi jag`inan
kishkene, a`mellerdi
orinlaw tezligi 130-1000 megagerts aralig`inda, operativ yadi 16-512 megabayt
aralig`inda bolg`an EEMler bolip tabiladi. Bul ko`rsetkishler jildan jilg`a tez o`zgerip
barmaqta. Bul komp`yuterler klassina IBM PC komp`yuterler jatadi. Olardin` ha`zirgi
ku`nleri Pentium I-IV tu`rleri ken` taralg`an.
Bloknot komp`yuterler – bul komp`yuterler ko`lemi jag`inan ju`da`
kishkene bolip,
orinlaytug`in a`meller sani ha`m operativ yadi ko`lemi jeke komp`yuterler ko`lemine
jetilistirilmekte. Olar bir waqitta elektr energiyasi menen ha`m batareyalar menen islew
mu`mkinshiligi iye bolip qolda alip ju`riw ushin ju`ja` qolayli.
Do'stlaringiz bilan baham: 
