Өзбекстан Республикасы Жоқары ҳәм орта арнаўлы

IBM PC tu`rindegi jeke komp`yuterler
1971 jili Intel Corporation kompaniyasi orayliq protsessorlardi integralliq sxemalar
tu`rinde islep shig`ara basladi. Al 1981 jildan baslap Intel firmasinin`
mikroprotsessorlarinan ibarat protsessorg`a iye IBM firmasi jeke komp`yuterlerdi jarata
basladi. Ha`zirgi waqitta IBM firmasinin` jeke komp`yuterleri du`n`ya ju`zi bazarinin`
basim ko`pshiligine iyelik etpekte. IBM PC tu`rindegi jeke komp`yuterler to`mendegi
qurilmalardan ibarat:
1. Sistemaliq blok - komp`yuterdin` tiykarg`i qurilmalarin (olar operativ yad,
mikroprotsessor, qurilma qadag`alawshilari, jumsaq disk qurilmasi, qatti disk qurilmasi,
CD-ROM, shinalar, modem њ. t. b. ) o`zine biriktirgen arnawli qurilma;
2. Klaviatura - komp`yuterge simvollardi (belgilerdi) kirgiziwshi;
3. Monitor (yamasa displey) - tekstlik yamasa grafikaliq informatsiyalardi
su`wretlewshi;
4. Diskovod (yamasa jiynawshi) - jumsaq magnitlik disklerge (disketlerge)
mag`liwmatlardi jaziw ha`m oqiw ushin;

---

16
5. Qatti disk (yamasa vinchester) - programma ha`m mag`liwmatlardi turaqli saqlaw
ha`m olardi oqiw ha`m ko`shirip jaziw ushin paydalaniladi;
6. Mul`timedia - video ko`rinislerdi, seslerdi, adam dawislarin jetkerip beriwdi,
komp`yuterlik grafikani ha`m tekstlerdi sapali ko`rsetiwshi sistema.
Jeke komp`yuterler o`zinin` qosimsha qurilmalarinada iye boliwi mu`mkin, atap
aytqanda olar to`mendegilerden ibarat boladi:
1. Printer - mag`liwmatlardi qag`azg`a shig`aradi;
2. Tishqan - mag`liwmat kirgiziwdi ha`m komp`yuterde islewdi jen`illestiriwshi ha`m
tezletiwshi monipulyator;
3. Modem - telefon tarmag`i arqali basqa komp`yuterler menen mag`liwmat almasiw
mu`mkinshiligin beredi;
4. Skaner - qag`azdag`i mag`liwmatti komp`yuterge su`wret tu`rinde kirgizedi;
5. Djoystik - oyin programmalarinda islewdi jen`illestiriwshi qurilma;
6. Plotter - sizilmalardi qag`azg`a shig`ariwshi qurilma;
7. Tarmaq adapteri - komp`yuterdi jergilikli tarmaqqa jalg`aw mu`mkinshiligin
beredi;
Bul joqarida, aytilg`an ha`r bir qosimsha qurilmalar protsessorda jaylasqan arnawli
jalg`aw orinlarina jalg`anadi yamasa ornatiladi. Qosimsha qurilmani jalg`awdan aldin
komp`yuter o`shiriliwi za`ru`r, keri jag`dayda komp`yuter isten shig`iwi mu`mkin.
Jeke komp`yuterlerden paydalaniwda olardi jumis islewge tayarlaw ha`m o`shiriw
a`hmiyetli orin tutadi. Da`slep komp`yuterdin` elektr tarmag`ivna sa`ykesligi tekseriliw
kerek ha`m quwatliliqqa iye elektr tarmaqlarinda islewi mu`mkin. Jeke komp`yuterler
ushin elektr quwatlilig`inin` o`zgeriwi, a`sirese keskin o`zgeriwleri qa`wipli boladi.
Sonliqtan, arnawli stablizatorlardan yamasa elektr quwatin u`ziliksiz ta`miyinlewshi -
UPS qurilmalarinan paydalaniw mu`mkin. UPS qurilmalari elektr quwatin o`zgermes
ja¬dayda saqlap turadi ha`m elektr deregi o`shirilgennen keyin turaqli bir waqitqa
shekem komp`yuterdin` islewin ta`miyinleydi. Bul waqitta komp`yuterde islep atirg`an
jumislardi tamamlawg`a jeterli boladi.