Informatsiyalardi kodlaw usillari. Kodlardin` tu`rleri

INFORMATSIYALARDI KODLAW USILLARI. KODLARDIN`
TU`RLERI.

• 
  Kodlaw usılları
  
• 
  Mag’lıwmatlardı kodlaw
  
• 
  Informatsiyalardı kodlawdın’ usılları
  

Tayanısh tu’sinikler: kodlaw, kodlaw tu’rleri,

Kodlaw usullarg’a ko’re informatsiyalar to’mendegi tiplerge ajıratıladı:

• 
  belgi ko’rinisinde, ol ha’rip, san, belgiler sıyaqlı simvollar arqalı an’latıladı.
  
• 
  tekstli, belgiler kombinasiyasın qollanıwg’a tiykarlang’an boladı. Bul jerde ha’m ha’ripler, sanlar ha’m matematikalıq belgiler qollanıladı.
  
• 
  grafikli, grafikalıq ko’rinislerge tiykarlang’an informatsiyalar.
  

Informatsiyalardı bul ko’riniste fotografiyalar, sızılmalar, sxemalar ha’m suwretlerdi keltiriw mu’mkin.
Mag’lıwmatlardı kodlaw
qa‘legen sanli, tekstli, grafikli, dawıslı ha‘m basqa informatsiyalar komp’yuter yadında ekilik sanaq sistemasındag‘ı sanlar ko’riniste an’latıladı. Ekilik sanaq sisteması: 0;1
Uchlik sanaq sisteması: 0;1;2 To’rtlik sanaq sisteması: 0;1;3
…
O’nlik sanaq sisteması: 0;1; 2; 3; 4; 5; 6; 7; 8; 9
Qa’legen sanlı, tekstli, grafikli,dawıslı ha’m basqa informatsiyalar komp’yuter
yadında ekkilik sanaq sistemasındag’ı sanlar ko’riniste an’latıladı. Informatsiya sanlı, tekstli, suwret ha’m basqa ko’rinislerde beriliwi mu’mkin.
Informatsiyanı berilgen ko’rinisten basqa ko’riniske o’tkekiw protsessi kodlaw deyiledi.
Mag’lıwmatlardı kodlaw
Insan informatsiyalardı jıynaw, saqlaw ha’m qayta islewde qolay ha’mde qısqa ko'riniste bo'lıwı ushın tu’rli belgileniwlerden paydalanadı. Bug’an dawıslardı ha’rip ha’m sanlar arqalı, muzıka seslerin notalar arqalı, matematikalıq, fizikalıq, biologiyaalıq nızamshılıqlardı formulalar arqalı an’latılıwın mısal etiw mu’mkin.
Qa’dimde informatsiyalardı kodlaw

Turmısta informatsiyanı kodladın’ ko'plegen usılları bar. Birinshi kodlawdı qollag’an insan a’yemgi Gretsiya sarkardası Lisandro esaplanadı. Ol informatsiyanı qupıya saqlaw, yag’nıy kodlaw ushın belgili bir qalın’liqtag’ı "Ssital" tayaqshasın oylap tapqan. Kodlawdın’ bul usulı orın almastırıw usılı dep ataladı.

A’yemgi rim imperatorı Yuliy Sezar da informatsiyanı qupıyalıg’ın saqlaw ushın tekstli kodlaw usılın oylap tapqan. "Sezar shifrı"da teksttegi ha’rip alipbede o'zinen keyin kelgen ushinshi ha’ripke almastırıladı. Bunda alipbe doiraviy jazılg’an esaplanadı. Bul kodlaw usılı alipbeni jıljıtıw usılı deyiledi.

Informatsiyalardı kodlawdın’ usılları
Semyuel Morze 1837-jılı elektromagnit telegraf qurılmasın oylap tapqan ha’m 1838-jılı usı qurılma ushın telegraf kodın islep shıqqan. Onda tu’rli ha’rip ha’m sanlar tochka ha’m tirelerdin’ arnawlı izbe-izligi ko'rinisinde an’latılg’an, yag'nıy informatsiya usı belgi ja’rdeminda kodlanadi: "uzın signal" (tire ja’rdeminde an’latıladı), "qısqa signal" (noqatlar ja’rdemindean’latıladı), "signalsız" (boslıq, pauza menen an’latıladı). Bunday kodlaw usıli ha’zirgi ku’nde de qollanılmaqda.
▶ Morze usılı tegis emes kodlaw usılına, to’mendegi usıllar tegis kodlaw
usılına mısal boladı


Usı usıl ja’rdeminde "elektron" so'zin jazatug’ın bolsaq, ol to’mendegi ko'riniske iye boladı.