O‘zbekistonda davlat tili va boshqa tillarning rivoji

IV.MUSTAHKAMLASH


A)Mashqlar orqali.


241- mashq. Berilgan gaplardagi umumlashtiruvchi so'zning uyushiq bo'laklarga nisbatan o'rnini aniqlang, umumlashtiruvchi so'z va uyushgan bo'laklar orasida qanday tinish belgilari ishlatilishi haqida umumlashma tuzing.
1. Yig'ilishda hech kim: na Sa'dulla, na Akbarali bu haqda gapirmadilar. 2. Na qor, na yomg'ir, na to'fon va na bo'ron — hech narsa dovyuraklarni qo'rqitmadi. 3. Hammasi: quyosh ham, oy ham, daryo- yu dengiz ham, tog'-u cho'llar ham yigitga yordam beribdi. (Ertakdan) 4. Yaxshi xislati bor: oppoq soqoli bilan farzandlarini ham, nevaralarini ham, qo'shni o'g'il-qizlarni ham, ko'cha-ko'ydagi begona bolalarni ham — xullas, barchani sizlab gapirardi. (O.M.) 5. Bittangiz: yo Sha- hobiddin yoki siz so'zga chiqasiz. (Yo.Sh.) Hasharda hamma ishladi: yoshlar ariq tozaladi, qizlar maydonni supurdi, kattalar mashinaga yukni ortdi.
242- mashq 1- topshiriq. Tushirib qoldirilgan tinish belgilarini o'z o'rniga qo'yib gaplarni ko'chiring. Umumlashtiruvchi birliklarni aniqlab, ularning qo'llanish o'rni va tinish belgilarining vazifasini tushuntiring.
1. Daraxtdagi barcha sayroqi qushlar sa'va bulbul mayna va boshqalar unga jo'r bo'ldi. (N. Fozilov) 2. Samarqandlikbag'dodlikmisrlik hindlik va xitoylik hamma sayyohlarga bu shahar manzur bo'ldi. (O.) 3. Hamma narsa uylar devorlar daraxtlar qorong'ilikka jimgina cho'kdi. (O.) 4. Tabiat hodisalari shamol, qor, yomg'ir, do'l o'z- o'zidan paydo bo'lmaydi. (Gazetadan)
2- topshiriq. Umumlashtiruvchi birliklarni tushirib qoldirgan holda
gaplarni qayta o'qing va yozing. Tinish belgilarining qo'yilishida yuz
bergan o'zgarishlarni ayting va yozing.
243- mashq. O'zingiz barcha, hamma so'zlarini umumlashtiruvchi so'z vazifasida keltirib, uyushiq bo'lakli gaplar tuzing


B)Savollar orqali


1.Uyushiq bo'lakli gaplardagi qanday bo'lak umumlashtiruvchi so'z deyiladi ?
2.Umumlashtiruvchi so'z o'rnida qanday birliklar keladi? Misollar keltiring.
3.Umumlashtiruvchi so 'z uyushiq bo 'laklardan oldin va keyin kelganda qaysi tinish belgilari bilan ajratiladi?

V.BAHOLASH MEZONI
Ishtirokiga qarab
VI.UYGA VAZIFA


244- mashq. Uyushiq bo'laklar va umumlashtiruvchi
so'zlarni qo'llab, quyidagi rasm asosida «Navro'z bayramida» mavzusida insho yozing.