O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni Saqlash Vazirligi Toshkent Tibbiyot Akademiyasi Tibbiy-pedagogika fakulteti 3-sonli ichki kasalliklar kafedrasi

Bemorlardagi ushbu muammoni muxokama qilishda talaba bilimini baxolash uchun asosiy mezonlar qilib quyidagilar xisoblanishi kerak:

• 
  Bemor xayot sifatiga tasir etuvchi asosiy muammoni ajrata bilish.
  
• 
  Ratsional anamnez uchun yordamchi savollar bera olish.
  
• 
  Xavf omillarini topa olish
  
• 
  Ushbu muammoga sabab bo‘la oluvchi kasalliklar yoki xolatlarni bilish.
  
• 
  Asosli xolda fizikal tekshiruvni o‘tkaza olish.
  
• 
  QVP yoki OP sharoitida laborator-instrumental tekshiruv usullarini to‘g‘ri belgilay olish.
  
• 
  QVP yoki OP dan tashqaridagi qo‘shimcha tekshiruv usullarini to‘g‘ri belgilay olish
  
• 
  Olingan malumotlar asosida ushbu muammoning asosiy sababini (tashxis) topa olish.
  
• 
  UASh kvalifikatsion xarakteristikasi asosida olib borish taktikasini tuza olish.
  
• 
  Nomedikamentoz davo choralarini tayinlay olish.
  
• 
  Isbotlangan tibbiyot asosida medikamentoz davoni belgilay olish.
  
• 
  Sog‘liqni saqlashni birinchi bo‘g‘inidagi profilaktik tadbirlarni bilish.
  
• 
  Bemorlarni QVP yoki OP sharoitida dispanserizatsiyasi va reabilitatsiyasini belgilay olish.
  

Talaba qorinda og‘riq bo‘lgan bemorlar muammosini xal etishda bilishi shart:

№	Bilimlar ro‘yxati	Asosiy bilimlar
1	Gepatomegaliya bilan kechadigan kasalliklar ro‘yxati	Talaba 10 tadan kam bulmagan ko‘p uchraydigan kasalliklarni bilishi shart
2	Gepatomegaliya bilan kechadigan xavfli kasalliklar ro‘yxati	Talaba 5 tadan kam bulmagan kasalliklarni bilishi shart
3	QVP yoki OP sharoitida davolanuvchi xolatlar ro‘yxati (1-toifa)	UASh kvalifikatsion xarakteristikasiga binoan
4	Tor mutaxassis maslaxatini yoki gospitalizatsiyani talab etuvchi xolatlar ro‘yxati (2-toifa)	UASh kvalifikatsion xarakteristikasiga binoan
5	QVP yoki OP sharoitida qo‘llanilishi kerak bo‘lgan tekshiruvlar ro‘yxati (3.1-toifa)	UASh kvalifikatsion xarakteristikasiga binoan
6	QVP yoki OP dan tashqarida qo‘llanilishi kerak bo‘lgan tekshiruvlar ro‘yxati (3.2-toifa)	UASh kvalifikatsion xarakteristikasiga binoan
7	Gnpatomegaliya bilan kechuvchi kasalliklarning asosiy belgilari (kriteriylar)	Talaba xar bir kasallikni o‘ziga xos belgilarini va diagnostik kriteriylarini bilishi shart.
8	Gepatit yuqish yo‘llari	Talaba infeksiya o‘tish mexanizmini bilishi shart
9	Jigar va ichki a’zolarni zararlanish simptomlari	Talaba zararlanish belgilarini bilishi shart
10	Laborator-instrumental tekshiruvlar ko‘rsatkichlari	Talaba bilishi shart: - normal ko‘rsatkichlar va patologik xoldagi o‘zgarishlar .
11	Davolash taktikasi	Talaba davolash usullari va tamoillarini bilishi shart.
12	Birlamchi, ikkilamchi, uchlamchi profilaktika mezonlari	Talaba birlamchi. ikklamchi. uchlamchi profilaktika uchun zarur asosiy chora tadbirlarni bilishi shart .
13	Gepatomegaliya bilan kechuvchi kasalliklarning QVP yoki OP sharoitidagi dispanserizatsiya va reabilitatsiyasining mezonlari (4-toifa)	Talaba dispanserizatsiya va reabilitatsiya utkazishni asosiy chora tadbirlarini bilishi shart.

Talaba gepatomegaliya bo‘lgan bemorlar muammosini xal etishda bajara olishi shart:

№	Ko‘nikmalar ro‘yxati	Asosiy bilimlar
1	Bemor va uning qarindoshlarini so‘rab-surishtirish	Talaba taxminiy tashxisni aniqlashtirishga ko‘maklashuvchi aniq savollar bera olishi kerak. Talaba bemor shikoyatlarini maqsadga yo‘naltirilgan xolda yig‘a va baxolay olishi kerak. Talaba kasallik anamnezini tahlil qila olishi kerak: kasallik boshlanishini, birinchi simptomlarini, ularning sabablarini va rivojlanish dinamikasini. Talaba xayot anamnezini tahlil qila olishi kerak: xavf omillarini aniqlash, ota onasi va yaqin qarindoshlarini sog‘liqlarini.
2	Xavf omillarini aniqlash	Talaba bemorni so‘rab surishtirish va obektiv qarashlarga asoslanib boshqariluvchi va boshqarib bo‘lmaydigan xavf omillarini aniqlay olishi kerak.
3	Tana massa indeksini xisoblash	Talaba belgilarni aniqlay olishi kerak: - vazn yetishmovchiligi - vazn ortiqchaligi.
4	Terini ko‘zdan kechirish	Talaba aniqlay olishi kerak: -rangparlik - ikterillik, -toshmalar - qattiqlashish - telangioektaziya .
5	Umumiy ko‘rik	Talaba aniqlay olishi kerak: - jigar kaftlari, -ginekomastiya, - kaxeksiya.
6	Og‘iz bo‘shlig‘i ko‘rigi	Talaba til xolatini baxolay olishi kerak
7	Nafas azolarining palpatsiya, perkussiya va auskultatsiyasini o‘tkazish.	Talaba baxolay olishi kerak: - ko‘krak qafasi ekskursiyasini - ovoz dirillashini - o‘pka tovushi o‘zgarishlarini va ularni baxolash - nafas tiplarini - shovqin va xirillashlar mavjudligini
8	Yurak qon tomir tizimining palpatsiya, perkussiya va auskultatsiyasini o‘tkazish..	Talaba o‘zgarishlarni aniqlay olishi kerak: - yurak bo‘limlari gipertrofiyasini Talaba baxolay olishi kerak: - yurak tonlarini; - yurak shovqinlari bo‘lgan xollarda ularning tarqalish markazlarini va yurak faoliyati fazalariga aloqasini aniqlash (sistolik yoki diastolik shovqinlar); - funksional va organik shovqinlarni farqlay bilish. - perikard ishqalanish shovqini
9	Qorinning umumiy ko‘rigi	Talaba quyidagilar mavjudligini aniqlay olishi kerak: -assit -meteorizm -tomir yulduzchalari - venoz kollaterallar - shikastlanish va gematomalar
10	Qorinning yuzaki palpatsiyasini o‘tkazish	Talaba bajara olishi kerak: - og‘riqli nuqtalarni aniqlash - qorin devorida mushaklar tarangligi borligini aniqlash - azolar kattalashganligini va o‘smasimon xosilalar borligini aniqlash.
11	Qorinning chuqur palpatsiyasini o‘tkazish	Talaba bajara olishi kerak: - qorin bo‘shlig‘idagi aniqlangan azolar xolatini baxolash
12	Jigar perkussiyasini o‘tkazish	Talaba bajara olishi kerak: - Kurlov bo‘yicha jigar chegaralarini aniqlash
13	Jigar va o‘t qopini palpatsiyasini o‘tkazish	Talaba bajara olishi kerak: - jigar va o‘t qopining xususiyatlarini baxolash.
14	Taloq palpatsiyasi o‘tkazish	Talaba bajara olishi kerak: - splenomegaliyani aniqlash
15	Qo‘l va oyoqlar ko‘rigi	Talaba qo‘l va oyoqlarni ko‘zdan kechirishi va aniqlashi kerak : - generallashgan shish . barmoq bilan tovonni tashqi yuzasiga bosib turish va aniqlash : - chuqurcha xosil bo‘ladi yoki yo‘q .
16	Klinik, instrumental va bioximik taxlillarni baxolash	Talaba o‘zgarishlarni farqlay olishi kerak: - normaga nisbatan oshgan yoki kamayganligini.
17	EKG olish va uni baxolash	Talaba qadamli tarzda EKGni ola bilishi kerak. Talaba EKG natijalarini baxolay olishi kerak - infarkt miokard
18	Gepatomegaliya bilan kechuvchi kasalliklar bilan qiyosiy tashxislash.	Talaba kasallikning xos xususiyatlariga asoslanib boshqalaridan ajrata olishi kerak (anamnez, ob’ektiv ko‘rik va laborator-instrumental tekshiruvlar)
19	Nomedikamentoz tavsiyalar berish	Talaba bajara olishi kerak: - bemorlarni o‘z-o‘zini nazorat qilishga o‘rgatish - parxez bo‘yicha ko‘rsatmalar berish - sog‘lom turmush tarzi bo‘yicha maslaxatlar berish
20	Qorinda og‘riq bilan kechuvchi kasalliklarni davolashda dori vositalarini ratsionl qo‘llash.	Talaba samarasi isbotlangan dori vositalarini tanlay olishi kerak. Preparatni tanlaganda talaba quyidagilarni baxolay olishi kerak: - samaradorlik - xavfsizlik - qulaylik - arzonlik.
21	Bemorlarni monitoring qilish va kuzatish.	Talaba QVP yoki OP sharoitida monitoring o‘tkaza va bemor axvolini nazorat qilishni bilishi kerak.

Amaliy mashgulot № 10

Mavzu:«Gepatomegaliya. O‘tkir va surunkali gepatitning differinsial diagnostikasi, Jigarni alkagoldan kasallanishi. UASh taktikasi. Tor mutaxasisga yullanma uchun kursatma yoki kasalxona bulimiga kursatma. Davolash tartibi, dispanser kuzatuvi, KVPyokiOPda nazorat va reabilitatsiya sharoitlari. Proflaktika tartibi. O‘quv mavzusi tartibi».
O‘qitish texnologiyasi

O‘quv vakti: 6,4 soat
O‘quv mashguloti tartibi	O‘quv mashguloti xonasi. UASh xonasi. O‘quv kullanmalar, kurgazmalar, mulyajlar, tarkatma materiallar, vaziyatli masalalar tuplami va testlar Televizor, video apparatlari, multimedia
O‘quv topshiriklar maksadi: UAVlariga diagnostika va differinsial diagnostikagani urgatish, Gepatomegaliyada optimal davolash tartibini utkazish, " Umumiy amaliyot vrachining kvalifikatsion xarakteristikasi».Jigarning xar-xil sababli infeksiyadan kaallanishi va alkagoldan kasallanishi., xamda birlamchi zvenodagi tashkilotlara kasallanganlarni sogligini saklashni,oldindan oldini olishni talab kiladi.
Pedagogik topshirik: Jigarning O‘tkir va surunkali kasalliklarida gepatomegaliya sindromlarini kurib chikish. Botkin gepatiti kasalligida surunkali gepatit V va Sni kasalliklarini kurib chikish. va bemorlarni namoyish qilish Gepatomegaliyada klinik, laborator-instrumental tekshiruvlarini muxokama kilish. Botkin kasalligi, gepatit V, S, Surunkali gepatit lar kaslliklari bilan differinsial-diagnostika utkazish. UASh kvalifikatsion xarakteristikasi doirasida taktika olib borish savollarini muhokama qilish. Davolashni muxokama kilish. (nomedikamentoz va medikamentoz). KVP va OP sharoitida bemorlarni monitoringi va kuzatuvlarni muxokama kilish. Ushbu kasallikda birlamchi, ikkilamchi, va uchlamchi prolaktikalarni muxokama kilish.		O‘quv faoliyati natijasi: UAV bilishi shart:Gepatomegaliyani paydo bulish mexanizmiva sabablari. Gepatomegaliyani diagnostikasi. Gepatomegaliyani differinsial diagnostikasi. Ushbu kasallikni davolash tartibi (medikamentoz va nomedikamentoz). KVP yoki OP sharoitida bemorlarnidispanserizatsiyasi va monitoring kuzatuvi. Ushbu vaziyat buyicha birlamchi, ikkilamchi va uchlamchi proflaktika utkazish. UASh bilishi shart: 1.Gepatomegaliya diagnostikasi uchun anamnez va shikoyatlarini taxlil kilish. 2.Xar-xilkurinishdagi gepatomegaliyani klinikasi buyichadiagnostikasi va differitsil diagnostikasi va labarotor instrumental tekshiruvi. 3.Samarasi isbotlangan dorilarni tanlash. 4.Nomedikamentoz davolash xakida maslaxat berish. 5.KVP vaOP sharoitida monitoring utkazish.
O‘quv uslubi xakida.		miya shturmi; grafik organayzer – vena diagramma, demonstratsiya, videokurgazma, diskussiya, suxbat, vaziyatli masala va test yechish.
O‘quv faoliyati shakllarini namoyish kilish.		Aloxida ishlash, guruxlarda ishlash, jamoa, auditoriya, auditoriyadan tashkarida.
O‘quv vositalari xakida.		Tarkatma O‘quv materiallari viziualnыe materialы, videofilmlar, mulyajlar, grafik organayzerlar, tibbiy kartalar tuplami, tablislar, stendlar.
Kayta boglov vositasi va usuli.		Blis-savol javob, test utkazishO‘quv topshiriklarida prezintatsiya usulida chikarish, Tibiy kartani tuldirish, amaliy kunikmalarni «professional utkazish»

Texnologik karta mashgulotlarii

№	Amaliy mashgulot boskichlari	Mashgulot shakllari utkazilish joyi	Mashg‘ulot davomiyligi 225
1	Kirish kismi(asoslangan mavzular)		10
2	Amaliy mashgulot mavzularini yangi pedagogik texnologiyada muxokama bilan kabul kilish. (metod «miya shturm»), xamda materiallarni kursatish (tibbiy kartalar komplementlari, tablitsalar,plakatlar, rentgenogrammalar), boshlangich darajalarda aniklash.	Savol-javob, muxokama O‘quv xonasi UAV xonasi.	40
3	Muxokama natijasi.		10
4	Professional surov- topshiriklarni bajarish uchun uchun amaliy kismlarni aniklash. Tibbiy kartani tuldirish uchun xolatni tushuntirish va topshiriklarni bajarish.	Muxokama UAV xonasi	20
5	Ukituvchi kul ostida amaliy mashgulotni bajarish.	Prof. surov. Bemor bilan gaplashish va tibbiy kartani tuldirish, amaliy mashgulotlar. Bemorni polikliniakada kabul kili shva uyda kurik.	20
6	Bemorni tekshirishuv malumotlarinilarni muxokama kilish-bemorni shikoyatlari, kuruv, palpatsiya, perkussiya, auskultatsiya, xamda UKA, USA va bioximik analizlarni tekshirish, va yakuniy diagnoz.	Vaziyatli masalani- laborator malumotlari, kasallik tarixi.	25
7	Nazariy muxokama, talabani amaliy bilimi, zakreplenie matrealni mustaxkamlash, bilim darajasini aniklash.	Ogzaki surov, testlar, muxokama, amaliy bilimni aniklash PolklinikadagiO‘quv xonasi.	75
8	100 ballik tizimda amaliy mashguloti mavzularini aniklash. Keyingi amaliy mashgulotni uyga vazifa (savollar tuplami).	Informatsiya, mustakil ish uchun savollar. Poliklinikada O‘quv xonasi	25

2. Motivatsiya

Kupgina bemorlar gepatomegaliya bilan tibbiy yordamga muxtoj.ushbu vaziyatlarda umumiy amaliyot vrachi kasallik diagnostikasi kuchaytiriladi ( O‘tkir va surunkaligepatitlar-botkin kasalligi, V, S gepatitlar, jigar alkagolli kasalliklari). Gepatomegaliya diagnostikasi vaziyatida UAV oldida turadigan savol bemorni KVP yoki OP da davolash yoki mutaxasisga yuborishini aniklashi kerak. UAV xozirgi mavzularga tayyorlanish uchun . Bu xol UASh tayyorlash dasturida ushbu mavzuni qo‘shilishiga asos bo‘ladi.

3. Fanlararo va fan ichidagi bogliklik.

Ukituvchi talabalarni anatomiya, fiziologiya, patologik fiziologiya, patologik anatomiya, mikrobiologiya, bioximiya, terapiya, bolalar kasalliklari, klinik farmakalogiya fanlaridan bilimlarini aniklash. Mashg‘ulot vaqtida olingan bilimlar UASh ichki kasalliklar va boshqa klinik tartib asosida foydalaniladi.

4. Mashgulotlar mazmuni.

Mavzularni taxlil kilishdan oldin,keyingi jixatlariga etibor karatish kerak.

Surunkali gepatitlar – jigarning yalliglanish kasalligi, portal tizim karshisida biritiruvchi tukimaning usib ketishi va soxta bulaklar xosil bulishi. Surunkali gepatitlar etiologik faktorlari orasida virusli infeksiyalar yetakchi urinni egallaydi. UAV O‘zining amaliy faoliyatida 1994 yil Los-Anjelosda gepatologlar uyushmasida taklif kilingan, klassifikatsiya tavsiyalaridan foydalaniladi.Gepatitning klinikasi bir-xil ma’noli bulmagan aktivlikda kechadi. nimaga boglikGepatit klinikasi xar xil kechib ,bir tomondan jigarning yuqori kompensator imkoniyatlari , ikkinchi tomondan butun organizm va qon tomir a’zolarini patologik jarayonga tortilishi yotadi .

Xarakterli sindromlar: astenovegetativ, dispeptik, sariqlik sindromi, sitolitik, mezenximal-yallig‘lanish , xolestatik, gemorragik, gipersplenizm sindromi.

Surunkali gepatitning poliklinika sharoitidagi tashxisi shikoyatlarni to‘liq yig‘ish, anamnez va ko‘rik, bemorning laborator va instrumental tekshiruvlarni o‘z ichiga oladi .

Poliklinikadagi laborator tekshiruvlar o‘z ichiga oladi : protrombinni aniqlash, fibrinogen, albumin, albumin-globulin koeffitsentini, cho‘kma sinamalar (timol va sulema), xolesterin darajasi , immunologik tekshiruvlarni (IgM, IgG va IgA, IgE)aniqlash .

Instrumental tekshiruvlar bemorni maxsus markazlarga yuborishni o‘z ichiga olib : radiogepatografiya, jigarni skanirlash , endoskopik retrograd xolangiografiya,jigar punksion biopsiyasini tashkil etadi .

Barcha gepatitlar uchun diagnostik algoritm uchta etapda kechadi :

1. 
   Birinchi etap – klinik jigar belgilarini yaqqollashtiruvchi yo‘naltirilgan katanamnez (gepatomegaliya, sariqlik, teleangioektaziya – «tomir yulduzchalari»), laborator diagnostika: bilirubin, AlAT va AsAT, Laktatdegidrogenaza, sulema i timol sinamasi , qonning oqsil spekteri, spesifik antigenlarni aniqlash.
   
2. 
   Ikkinchi etap – instrumental: jigar UTTsi, radiogepatografiya, laparoskopiya
   
3. 
   Uchinchi (muxim etap) – svetooptika yordamida jigarning morfologik tekshiruvi , immunologik va elektron-mikroskopik analiz.
   

Sirroz (fransuzchada kirros - malla) - diffuz jarayon, xarakterizuyuщiysya fibrozom va jigar strukturasining kaytatdan tuzilishi, tugunli strukturasi anamoliyalarining pydo bulishiga olib keladi.

Xozirgi vaktda xalkaro gastroentrologlar yigini tavsiyasiga kura, klinik gepatologiyada jigar sirrozining navbatdagi klassifikatsyasi ishlatiladi.

Jigar sirrozi klassifikatsiyasi (Los-Andjelec , 1994y.)

Etiologiyasi buyicha: virusli, alkogolnыy, autoimmun, metabolik, alfaantitripsindefitsitli, xolestogenli (birlamchi,ikkilamchi), kriptogen.

Morfologiyasi buyicha: portal, postnekrotik, postgepatitli, laennekovskiy, metabolik, biliar, maydatugunchali, yiriktugunli.

Kompensatsiyasi buyichakompensatsiyalangan, subkompensatsiyalangan, dekompensatsiyalangan.

Jigar sirrozining diagnostikasi, xuddi surunkali gepatitdagi asosiy kliniko-bioximik sindromidagidek yukori instrumental tekshiruvlar ishlatiladi. Biliar jigar sirrozi uchun eng xarakterlisi bu gepatomegaliya ekanligini e’tiborga olmok lozim vabunday vaziyatlarda xolesistik sindrom yukori bulishi kuzatiladi (giperbilirubinemiya, konda ishkoriy fosfatazaning oshishi, sariklik, kashinish izlari, ksantelazmava boshkalar.).portal jigar sirrozida kasallikning boshlangich boskichlarida, gepatomegaliya aniklanadi, keyinchalik esa jigar ulchamlarining kichrayishi va splenomegaliya yuzaga keladi. Porta gepertenziyada boshka belgilar ustinlik kiladi (teleangioektaziya, varikoz venalarni kengayishi, splenomegaliya, assit va boshkalar).,sariklik yuk bulib ketishi mumkin.

Gepatomegaliya gepatitlarda, jigar sirrozida jigarning barcha kasalliklari bilan differigsial diagnostika utkaziladi. Umumiy amaliyot vrachi ish faoliyatida kam bulsa xam ushbu sindroml bilan tuknash keladi.