O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni Saqlash Vazirligi Toshkent Tibbiyot Akademiyasi Tibbiy-pedagogika fakulteti 3-sonli ichki kasalliklar kafedrasi

6. Joriy nazoratning baxolash mezonlari

Baxo darajalari	Reyting ballar	Talaba faoliyatiga tavsif
	20	Amaliy mashg‘ulotda bo‘lganlik bali. Bilimning umuman yo‘qligi va amaliy ko‘nikmalarni bajara olmaslik. Talaba darsga mutlaqo tayyor emas.
Qoniqarsiz	20 - 54,9	Talaba qoniqarsiz javob beradi. Talaba quyidagi tayanch bilim va ko‘nikmalardan birini ham egallamagan : surunkali xolitsistit va surunkali pankreatit xaqida tushunchaga ega emas; surunkali xolitsistit va surunkali pankreatitda qorinda og‘riqlar kelib chiqish sababini bilmaydi surunkali xolitsistit va surunkali pankreatitning etiologiyasini bilmaydi. surunkali xolitsistit va surunkali pankreatitning asosiy klinik belgilarini ayta olmaydi surunkali xolitsistit va surunkali pankreatitning asosiy tekshirish usullarini aytib bera olmaydi surunkali xolitsistit va surunkali pankreatitda qo‘llaniladigan dori guruxlarini bilmaydi surunkali xolitsistit va surunkali pankreatit bilan kasal bemorlardan ambulator sharoitda ratsional anamnez yig‘a olmaydi ambulator qabulda surunkali xolitsistit va surunkali pankreatit bilan bemorlarni axvolini obektiv baxolay olmaydi surunkali xolitsistit va surunkali pankreatit bilan bemorlarda qiysiy tashxislash o‘tkaza olmaydi surunkali xolitsistit va surunkali pankreatit bilan og‘rigan bemorlar qanday toifa xizmatiga muxtojliklarini bilmaydi.
Talabalarning birlamchi bilim va ko‘nikmalarga ega ekanliklari
Qoniqarli 55-70,9%	55-60,9	Past darajadagi qoniqarli javob. Talaba asosiy bilim va ko‘nikmalarni egallashga urinadi (quyida keltirilgan), ammo javob berishda yoki ko‘nikmalarni bajarishda jiddiy xatolarga yo‘l qo‘yadi.
	61-65,9	O‘rta darajadagi qoniqarli javob. Talaba asosiy bilim va ko‘nikmalarni egallagan (quyida keltirilgan), ammo javob berishda yoki ko‘nikmalarni bajarishda xatolarga yo‘l qo‘yadi.(bazi nuqsonlar bo‘lishi mumkin).
	66-70,9	Yuqori darajadagi qoniqarli javob. Talaba asosiy bilim va ko‘nikmalarni to‘liq egallagan: surunkali xolitsistit va surunkali pankreatit xaqida tushunchaga ega; surunkali xolitsistit va surunkali pankreatitda qorinda og‘riqlar kelib chiqish sabablarini biladi; surunkali xolitsistit va surunkali pankreatitning etiologiyasini biladi. surunkali xolitsistit va surunkali pankreatitning asosiy klinik belgilarini ayta oladi; surunkali xolitsistit va surunkali pankreatitning asosiy tekshirish usullarini aytib bera oladi; surunkali xolitsistit va surunkali pankreatitda qo‘llaniladigan dori guruxlarini biladi; surunkali xolitsistit va surunkali pankreatit bilan bemorlardan ambulator sharoitda ratsional anamnez yig‘a oladi; ambulator qabulda surunkali xolitsistit va surunkali pankreatit bilan bemorlarni axvolini obektiv baxolay oladi; surunkali xolitsistit va surunkali pankreatit bilan bemorlarda qiysiy tashxislash o‘tkaza oladi; surunkali xolitsistit va surunkali pankreatit bilan og‘rigan bemorlar qanday toifa xizmatiga muxtojliklarini biladi.
Yuqori barajadagi bilim
Yaxshi 71-85,9%	71-75,9	Talaba asosiy bilim va ko‘nikmalarni to‘liq egallagan ( «66-70,9»punktlarda ko‘rsatilgan) + quyidagi bilim va ko‘nikmalarni egallagan: surunkali xolitsistit va surunkali pankreatit etiologiyasi va rivojlanish patogenezini biladi. surunkali xolitsistit va surunkali pankreatit tashxisini qo‘yish uchun zarur bo‘lgan tashxis usullarini biladi surunkali xolitsistit va surunkali pankreatitning asosiy davo standartlarini biladi surunkali xolitsistit va surunkali pankreatitni davolashda qo‘llaniladigan dori vositalarining tasir mexanizmini biladi. surunkali xolitsistit va surunkali pankreatit bo‘lgan bemorga ratsional medikamentoz va nomedikamentoz davo tartibini tUTTb bera oladi)
	76-80	Talaba asosiy bilim va ko‘nikmalarni to‘liq egallagan (yuqorida ko‘rsatilgan) + «71-75,9» punktlarda ko‘rsatilgan bilimlar, hamda quyidagi bilim va ko‘nikmalarni egallagan: surunkali xolitsistit va surunkali pankreatit etiologiyasi va rivojlanish patogenezini biladi. Volonterda xamma pankreatit zararlanish nuqtalarini va xolesistit simptomlarini ko‘rsatib bera oladi. surunkali xolitsistit va surunkali pankreatitning uchlamchi profilaktika mezonlarini biladi.
	81-85,9	Talaba asosiy bilim va ko‘nikmalarni to‘liq egallagan (yuqorida ko‘rsatilgan) + «71-75,9» va «76-80» punktlarda ko‘rsatilgan bilimlar, hamda quyidagi bilim va ko‘nikmalarni egallagan: surunkali xolitsistit va surunkali pankreatit bilan kasallangan bemorlarni QVP va OP sharoitida olib borish, kuzatish va monitoringni asosiy mezonlarini aytib bera oladi. Shaxslararo muloqot ko‘nikmalarini qo‘llagan xolda medikamentoz va nomedikamentoz davolash masalalari bo‘yicha konsultatsiya o‘tkaza oladi. surunkali xolitsistit va surunkali pankreatit bilan kasallangan bemorlarni QVP va OP sharoitida dispanserizatsiya va reabilitatsiya qilish mezonlarini biladi.
A’lo 86-100%	86-90	Talaba asosiy bilim va ko‘nikmalarni to‘liq egallagan (yuqorida ko‘rsatilgan) + «81-85,9» punktlarda ko‘rsatilgan bilimlar, hamda quyidagi bilim va ko‘nikmalarni egallagan: surunkali xolitsistit va surunkali pankreatit bilan bemorlarni davolash tamoyillarini biladi surunkali xolitsistit va surunkali pankreatitda qo‘llaniladigan dori vositalariga ko‘rsatma va qarshi ko‘rsatmalarni biladi Internet malumotlari asosida dispepsiya xaqida asosli malumotlarni bera oladi.
	91-95	Talaba asosiy bilim va ko‘nikmalarni to‘liq egallagan (yuqorida ko‘rsatilgan) + «86-90» punktlarda ko‘rsatilgan bilimlar, hamda quyidagi bilim va ko‘nikmalarni egallagan:
	96-100	Talaba asosiy bilim va ko‘nikmalarni to‘liq egallagan (yuqorida ko‘rsatilgan) + «91-95» punktlarda ko‘rsatilgan bilimlar, hamda quyidagi bilim va ko‘nikmalarni egallagan: Qo‘shimcha adabiyotlar asosida ilmiy malumotlarni berdi (internet va maqolalar) Qayta operatsiya uchun ko‘rsatma va qarshi ko‘rsatmalarni biladi Bemorni tor mutaxassisga va ixtisoslashgan (xirurgik) bo‘limga yuborish uchun ko‘rsatmalarni biladi. surunkali xolitsistit va surunkali pankreatitda qanday qilib laborator-diagnostika usullari qo‘llanilishini va ularni interpritatsiyasini aytib bera oladi. surunkali xolitsistit va surunkali pankreatit bo‘lgan bemorlardan ingiliz tilida shikoyatlarni va kasallik anamnezini so‘ray va qisqacha qilib kasallik xaqida malumot bera oladi. Pedagogik maxoratni egallagan – pedagogik texnologiyalarni qo‘llagan xolatda mavzuni tushunarli yorita oladi.

Eslatma: Tayanch bilim va ko‘nikmalar – bemor uchun “xavfsizlikni” taminlovchi minimal bilimlardir.

7. Nazorat savollari.

1. Postxolesistektomik sindrom, operatsiya qilingan meda kasalliklari etiologiyasi.

2. Surunkali xolitsistit va surunkali pankreatit klinikasi.

3. Surunkali xolitsistit va surunkali pankreatit diagnostikasi.

4. Surunkali xolitsistit va surunkali pankreatitni qiyosiy tashxisoti.

5. Surunkali xolitsistit va surunkali pankreatitni davolash.

8. Adabiyotlar ro‘yxati:

Asosiy

Ichki kasalliklar, Sharapov U.F. T: Ibn Sino, 2003

• 
  Ichki kasalliklar, Bobojanov S. T: Yangi asr avlod, 2008
  
• 
  Vnutrennie bolezni, tom 2 Muxin N.A. M.:GEOTAR - Media, 2009
  
• 
  Textbook of Internal Medicine Editor-in-Chief William N. Kelley 1997
  

Qo‘shimcha

• 
  Umumiy amaliyot vrachlar uchun ma’ruzalar tuplami , Gadaev A.G., T., 2012
  
• 
  Obщaya vrachebnaya praktika, Pod red.F.G.Nazirova, A.G.Gadaeva. M.: GEOTAR-Media, 2009.
  
• 
  Sbornik prakticheskix navыkov dlya vrachey obщey praktiki. Gadaev A., Axmedov X.S. T., 2010.
  
• 
  Umumiy amaliyot vrachlar uchun amaliy kunikmalar tuplami Gadaev A.G., Axmedov X.S., 2010. T.
  
• 
  Terapevticheskiy spravochnik Vashingtonskogo Pod red. M.Vudli M.: Praktika, 2000.
  
• 
  Umumiy amaliyot shifokori uchun kullanma F.G.Nazirov, A.G.Gadaev taxr. M.: GEOTAR-Media, 2007.
  
• 
  Lechenie bolezney vnutrennix organov. Okorokov A.N.2005.
  
• 
  Differensialnыy diagnoz vnutrennix bolezney. Vinogradov A.V. M.: Meditsinskoe informatsionnoe agenstvo, 2009.
  
• 
  Vnutrennie bolezni: uchebnik.- v 2-x t. (2 t.) Pod red. Martыnova i dr. M.: GEOTAR - Media, 2005:
  

Internet manbalar:

http://dir.rusmedserv.c,http://www.medlinks.ru/,

http://www.thecochranelibrary.com

Med.-site.narod.ru

www.medicum.ru

www.medtext.ru

www.medkniga.ru
DIAREYa bo‘lgan bemorlar muammosini hal etishga o‘qitishda talabalardan talab etiladigan bilimlar, ko‘nikmalar va malakalar
Maqsad: Talabalarni diareya bo‘lgan bemorlarni muammosini sindromal xal etishga, hamda ularni UASh kvalifikatsion xarakteristikasi bo‘yicha sog‘liqni saqlashni birinchi bo‘g‘inida olib borish mezonlariga o‘rgatish.
O‘qitishning asosiy vazifalari:

• 
  Talabalarni diareya bilan bog‘liq bo‘lgan muammolarni xal etishga o‘rgatish.
  
• 
  Talabalarni diareya bilan bog‘liq bo‘lgan muammolarni tashxislashga o‘rgatish.
  
• 
  Talabalarni diareya bilan kechuvchi kasalliklarni saralab olishga o‘rgatish.
  
• 
  Diareya bo‘lgan bemorlarning muammosini xal etish uchun zarur bo‘lgan bilim, ko‘nikma va malakalarni rivojlantirish (so‘rab-surishtirish, muammolarni aniqlash, umumiy ko‘rik, xamda laborator-instrumental tekshiruv usullarini asosli xolda belgilash).
  
• 
  Talabalarni olib borish taktikasini to‘g‘ri tanlashga o‘rgatish.
  
• 
  Talabalarni asosli xolda QVP va OP sharoitida davolash-profilaktika va kuzatuv tadbirlarini o‘tkazishga o‘rgatish.
  

1.2. Bemorlardagi ushbu muammoni muxokama qilishda talaba bilimini baxolash uchun asosiy mezonlar qilib quyidagilar xisoblanishi kerak:

• 
  Bemor xayot sifatiga tasir etuvchi asosiy muammoni ajrata bilish.
  
• 
  Ratsional anamnez uchun yordamchi savollar bera olish.
  
• 
  Xavf omillarini topa olish
  
• 
  Ushbu muammoga sabab bo‘la oluvchi kasalliklar yoki xolatlarni bilish.
  
• 
  Asosli xolda fizikal tekshiruvni o‘tkaza olish.
  
• 
  QVP yoki OP sharoitida laborator-instrumental tekshiruv usullarini to‘g‘ri belgilay olish.
  
• 
  QVP yoki OP dan tashqaridagi qo‘shimcha tekshiruv usullarini to‘g‘ri belgilay olish
  
• 
  Olingan malumotlar asosida ushbu muammoning asosiy sababini (tashxis) topa olish.
  
• 
  UASh kvalifikatsion xarakteristikasi asosida olib borish taktikasini tuza olish.
  
• 
  Nomedikamentoz davo choralarini tayinlay olish.
  
• 
  Isbotlangan tibbiyot asosida medikamentoz davoni belgilay olish.
  
• 
  Sog‘liqni saqlashni birinchi bo‘g‘inidagi profilaktik tadbirlarni bilish.
  
• 
  Bemorlarni QVP yoki OP sharoitida dispanserizatsiyasi va reabilitatsiyasini belgilay olish.
  

Talaba diareya bilan kechuvchi kasalligi bor bo‘lgan bemorlar muammosini xal etishda bilishi shart:

№	Bilimlar ro‘yxati	Asosiy bilimlar
1	Diareya bilan kechuvchi kasalliklar ro‘yxati	Talaba kamida 10 ta eng ko‘p uchraydigan kasallikni bilishi kerak.
2	Diareya bilan kechuvchi xayotga xavf soluvchi kasalliklar ro‘yxati	Talaba kamida 5 ta kasallikni bilishi kerak.
3	QVP yoki OP sharoitida davolanuvchi xolatlar ro‘yxati (1-toifa)	UASh kvalifikatsion xarakteristikasiga muvofiq
4	Tor mutaxassis maslaxatini yoki gospitalizatsiyani talab etuvchi xolatlar ro‘yxati (2-toifa)	UASh kvalifikatsion xarakteristikasiga muvofiq
5	QVP yoki OP sharoitida qo‘llanilishi kerak bo‘lgan tekshiruvlar ro‘yxati (3.1-toifa)	UASh kvalifikatsion xarakteristikasiga muvofiq
6	QVP yoki OP dan tashqarida qo‘llanilishi kerak bo‘lgan tekshiruvlar ro‘yxati (3.2-toifa)	UASh kvalifikatsion xarakteristikasiga muvofiq
7	Diareya bilan kechuvchi kasalliklarning asosiy belgilari (kriteriylar)	Talaba har bir kasallikning xos belgilarini, xamda ularning diagnostik mezonlarini bilishi kerak.
8	Og‘riq xarakteri va lokalizatsiyasi	Talaba qorin bo‘shlig‘i azolari kasalliklaridagi og‘riqlarning lokalizatsiyasini bilishi kerak.
9	O‘tkir qorin belgilari	Talaba simptomlarni sanab berishi kerak.
10	Ichki azolarning zararlanish simptomlari	Talaba yurak, o‘pkalar, jigar, taloq, oshqozon, 12 b.i., ichak va jigarlarning zararlanish belgilarini bilishi kerak.
11	Laborator-instrumental tekshiruvlar ko‘rsatkichlari	Talaba bilishi krak: - normal ko‘rsatkichlar, xamda ularning patologiyadagi o‘zgarishlarini.
12	Davolash taktikasi	Talaba davolash usullari va tamoillarini bilishi kerak (jumladan nomedikamentoz).
13	Birlamchi, ikkilamchi, uchlamchi profilaktika mezonlari	Talaba birlamchi, ikkilamchi, uchlamchi profilaktikalardagi asosiy tadbirlarni bilishi kerak.
14	Diareya bilan kechuvchi kasalliklarning QVP yoki OP sharoitidagi dispanserizatsiya va reabilitatsiyasining mezonlari (4-toifa)	Dispanserizatsii va reabilitatsiyaning asosiy tadbirlarini bilishi kerak.

Talaba diareya bo‘lgan bemorlar muammosini xal etishda bajara olishi shart:

№	Ko‘nikmalar ro‘yxati	Asosiy bilimlar
1	Bemor va uning qarindoshlarini so‘rab-surishtirish	Talaba taxminiy tashxisni aniqlashtirishga ko‘maklashuvchi aniq savollar bera olishi kerak. Talaba bemor shikoyatlarini maqsadga yo‘naltirilgan xolda yig‘a va baxolay olishi kerak. Talaba kasallik anamnezini tahlil qila olishi kerak: kasallik boshlanishini, birinchi simptomlarini, ularning sabablarini va rivojlanish dinamikasini. Talaba xayot anamnezini tahlil qila olishi kerak: xavf omillarini aniqlash, ota onasi va yaqin qarindoshlarini sog‘liqlarini.
2	Xavf omillarini aniqlash	Talaba bemorni so‘rab surishtirish va obektiv qarashlarga asoslanib boshqariluvchi va boshqarib bo‘lmaydigan xavf omillarini aniqlay olishi kerak.
3	Tana massa indeksini xisoblash	Talaba belgilarni aniqlay olishi kerak: - vazn yetishmovchiligi - vazn ortiqchaligi.
4	Umumiy ko‘rik	Talaba aniqlay olishi kerak: - jigar kaftlari, -ginekomastiya, - kaxeksiya.
5	Teri xolatini baxolash	Talaba o‘zgarishlarni aniqlay olishi kerak: -oqarish - ikteriklik, -toshmalar borligi - zichlashish - telangioektaziyalar.
6	Og‘iz bo‘shlig‘i ko‘rigi	Talaba til xolatini baxolay olishi kerak
7	Nafas azolarining palpatsiya, perkussiya va auskultatsiyasini o‘tkazish.	Talaba baxolay olishi kerak: - ko‘krak qafasi ekskursiyasini - ovoz dirillashini - o‘pka tovushi o‘zgarishlarini va ularni baxolash - nafas tiplarini - shovqin va xirillashlar mavjudligini
8	Yurak qon tomir tizimining palpatsiya, perkussiya va auskultatsiyasini o‘tkazish..	Talaba o‘zgarishlarni aniqlay olishi kerak: - yurak bo‘limlari gipertrofiyasini Talaba baxolay olishi kerak: - yurak tonlarini; - yurak shovqinlari bo‘lgan xollarda ularning tarqalish markazlarini va yurak faoliyati fazalariga aloqasini aniqlash (sistolik yoki diastolik shovqinlar); - funksional va organik shovqinlarni farqlay bilish. - perikard ishqalanish shovqini
9	Qorinning umumiy ko‘rigi	Talaba quyidagilar mavjudligini aniqlay olishi kerak: -assit -meteorizm -tomir yulduzchalari - venoz kollaterallar - shikastlanish va gematomalar
10	Qorinning yuzaki palpatsiyasini o‘tkazish	Talaba bajara olishi kerak: - og‘riqli nuqtalarni aniqlash - qorin devorida mushaklar tarangligi borligini aniqlash - azolar kattalashganligini va o‘smasimon xosilalar borligini aniqlash. - Shetkin-Blyumberg sinamasini o‘tkazish
11	Qorinning chuqur palpatsiyasini o‘tkazish	Talaba bajara olishi kerak: - qorin bo‘shlig‘idagi aniqlangan azolar xolatini baxolash
12	Jigar perkussiyasini o‘tkazish	Talaba bajara olishi kerak: - Kurlov bo‘yicha jigar chegaralarini aniqlash
13	Jigar va o‘t qopini palpatsiyasini o‘tkazish	Talaba bajara olishi kerak: - jigar va o‘t qopining xususiyatlarini baxolash.
14	Buyraklar palpatsiya va perkussiyasini o‘tkazish.	Talaba bajara olishi kerak: - bel soxasini tukillatish sinamasini o‘tkazish - buyraklar xususiyatlarini palpator baxolash
15	Anorektal tekshiruv o‘tkazish.	Talaba qadamli tarzda anorektal tekshiruvni bajara olishi kerak.
16	Ginekologik tekshiruv o‘tkazish.	Talaba qadamli tarzda ginekologik tekshiruvni bajara olishi kerak.
17	Klinik, instrumental va bioximik taxlillarni baxolash	Talaba o‘zgarishlarni farqlay olishi kerak: - normaga nisbatan oshgan yoki kamayganligini.
18	EKG olish va uni baxolash	Talaba qadamli tarzda EKGni ola bilishi kerak. Talaba EKG natijalarini baxolay olishi kerak
19	Diareya bilan kechuvchi kasalliklar bilan qiyosiy tashxislash.	Talaba kasallikning xos xususiyatlariga asoslanib boshqalaridan ajrata olishi kerak (anamnez, ob’ektiv ko‘rik va laborator-instrumental tekshiruvlar)
20	Nomedikamentoz tavsiyalar berish	Talaba bajara olishi kerak: - bemorlarni o‘z-o‘zini nazorat qilishga o‘rgatish - parxez bo‘yicha ko‘rsatmalar berish - sog‘lom turmush tarzi bo‘yicha maslaxatlar berish
21	Diareya bilan kechuvchi kasalliklarni davolashda dori vositalarini ratsionl qo‘llash.	Talaba samarasi isbotlangan dori vositalarini tanlay olishi kerak. Preparatni tanlaganda talaba quyidagilarni baxolay olishi kerak: - samaradorlik - xavfsizlik - qulaylik - arzonlik.
22	Bemorlarni monitoring qilish va kuzatish.	Talaba QVP yoki OP sharoitida monitoring o‘tkaza va bemor axvolini nazorat qilishni bilishi kerak.