O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni Saqlash Vazirligi Toshkent Tibbiyot Akademiyasi Tibbiy-pedagogika fakulteti 3-sonli ichki kasalliklar kafedrasi

6. JORIY BAXOLASh MEZONLARI

Baxolash darajasi	Reyting ballari	Talaba uzlashtirish xarakteristikasi.
	20	Amaliy mashg‘ulotga qatnashish bali. Savollarga javob bermaydi. Amaliy kunikmani bajara olmaydi.
Qonikarsiz	20 - 54,9	Talaba qoniqarsiz javob beradi. Talaba asosiy bilimlarga va kunikmalarga ega emas. Shuningdek: «diareya» terminini bilmaydi infeksion va noinfeksion diareyalar kelib chiqishini bilmaydi diareya bilan kechuvchi infeksion kasalliklarni sanab bera olmaydi diareya bilan kechuvchi noinfeksion kasalliklarni sanab bera olmaydi Diareya bilan kelgan bemorlarni ambulator qabul qilganda ratsional anamnez yig‘a olmaydi. Diareya bilan kasallangan bemorlarni qaysi kategoriya xizmatiga kirishini bilmaydi. Diareya bilan kasallangan bemorlarni ambulator qabul qilganda ob’ektiv baxolay olmaydi Diareya bilan kasallangan bemorlarni tekshiruv rejasini tuza olmaydi. ITS, keksalarga xos diareya va yo‘g‘on ichak o‘smasida uchraydigan diareyalarni taqoslama tashxis qila olmaydi.
Asosiy bilimlar va kunikmalar taminlash
Qonikarli 55-70,9%	55-60,9	Past sifatli konikarli javob. Talabaa asosiy bilimlar va kunikmalar yega bo‘lishga xarakat qiladi, lekin jabov berishda jiddiy xatolarga yo‘l qo‘yadi.
	61-65,9	Urta sifatli konikarli javob. Talabaa asosiy bilimlarga va ko‘nikmalar yega, lekin jabov berishda yoki ko‘nikmalarni bajarishda xatolarga yo‘l qo‘yadi.
	66-70,9	Yukori sifatli konikarli javob. . Talaba asosiy bilimlar va kunikmalarga ega: “«diareya» terminini biladi infeksion va noinfeksion diareyalar kelib chiqishini biladi diareya bilan kechuvchi infeksion kasalliklarni sanab bera oladi diareya bilan kechuvchi noinfeksion kasalliklarni sanab bera oladi Diareya kelib chiqishidagi xavf omillari va olib keluvchi omillarni biladi. Infeksion va noinfeksion diareyalar asosiy diagnostik usullari biladi. Diareya bilan kelgan bemorlarni ambulator qabul qilganda ratsional anamnez yig‘a oladi. Diareya bilan kasallangan bemorlarni qaysi kategoriya xizmatiga kirishini biladi. Diareya bilan kasallangan bemorlarni ambulator qabul qilganda ob’ektiv baxolay oladi Diareya bilan kasallangan bemorlarni tekshiruv rejasini tuza oladi. Infeksion va noinfeksion diareyalarni taqoslama tashxis qila oladi.
Yuqori barajadagi bilim
Yaxshi 71-85,9%	71-75,9	Talaba boshlang‘ich darajadagi to‘liq bilimga va malakaga (yuqoriga qarang) +«66-70,9» bandida ko‘rsatilgan bilimga, hamda quyidagi bilimga va malakaga ega: Infeksion va noinfeksion diareyalar kelib chiqish etiologiyasi va patogenezini biladi. Diareya tasnifini biladi. Diareya sindromi bilan kechadigan kasllikliklarni diagnostika usullarini biladi Infeksion va noinfeksion diareyalar asosiy davolash standartlarini biladi . Diareya kelib chiqishidagi xavf omillarini biladi. Turli genezli diareyalarni davolashda ishlatiladigan dorilarni ta’sir mexanizmini biladi .
	76-80	Talaba boshlang‘ich darajadagi to‘liq bilimga va malakaga (yuqoriga qarang) +«71-75,9» bandida ko‘rsatilgan bilimga, hamda quyidagi bilimga va malakaga ega: Infeksion va noinfeksion diareyalar kelib chiqish etiologiyasi va patogenezini biladi. Obrazsov- Strajesko bo‘yicha qorinni chuqur palpatsiyasini volontyorda ko‘rsatib bera oladi Turli genezli diareya bilan kechadigan kasalliklarda birlamchi , ikkilamchi va uchlamchi profilaktika usullarini biladi .
	81-85,9	Talaba boshlang‘ich darajadagi to‘liq bilimga va malakaga (yuqoriga qarang) + «71-75,9» va «76-80» bandida ko‘rsatilgan bilimga, hamda quyidagi bilimga va malakaga ega: Shaxslararo muloqot ko‘nikmalarini qo‘llagan xolda medikamentoz va nomedikamentoz davolash masalalari bo‘yicha konsultatsiya o‘tkaza oladi. Infeksion va noinfeksion diareyalar taqoslama tashxissi xaqida batafsil so‘zlab bera oladi Bemorlarga kolonoskopiya, rektoromanoskopiya o‘tkazishda ko‘rsatmalarni biladi
A’lo 86-100%	86-90	Talaba boshlang‘ich darajadagi to‘liq bilimga va malakaga (yuqoriga qarang) +«81-85,9» bandida ko‘rsatilgan bilimga, hamda quyidagi bilimga va malakaga ega: Turli xil etiologiyali diareyalarni davolash usullarini biladi Xar xil genezli diareyalarda ishlatiladigan dori vositalariga ko‘rsatma va qarshi ko‘rsatmalarni biladi Internet ma’lumotlari asosida har hil genezdagi diareya haqida ishonchli ma’lumotlarni taqdim qila oladi
	91-95	Talaba boshlang‘ich darajadagi to‘liq bilimga va malakaga (yuqoriga qarang) + «86-90, bandida ko‘rsatilgan bilimga, hamda quyidagi bilimga va malakaga ega: Xar xil genezli diareyalarda ishlatiladigan barcha dori vositalarini biladi, ularni qo‘llashda ko‘rsatma va qarshi ko‘rsatmalarni biladi Bemorlarga kolonoskopiya, rektoromanoskopiya o‘tkazishni tushuntirib bera oladi ITS, “xavotir” yoki “qizil bayroq” SIMPTOMI diagnostik kriteriylarini biladi
	96-100	Talaba boshlang‘ich darajadagi to‘liq bilimga va malakaga (yuqoriga qarang) + «91-95 bandida ko‘rsatilgan bilimga, hamda quyidagi bilimga va malakaga ega: Qo‘shimcha adabiyot asosida (maqolalar va internet) ilmiy ma’lumotlar taqdim qildi Diareyani diagnostika qilishda qo‘llaniladigan barcha laboratorn-instrumental usullar xaqida batafsil so‘zlab bera oladi Infeksion va noinfeksion diareyalar klinik paydo bo‘lishi xaqida batafsil so‘zlab bera oladi Turli etiologiyali diareya haqida ingliz tilida kasalga qisqacha ma’lumot bera oladi, anamnez to‘play oladi va undan nimaga shikoyat qilishini so‘ray oladi Zamonaviy pedagogik texnologiyalardan foydalangan xolda auditoriyaga mavzuni tushunarli tarzda va ravshan tushuntura oladi

Izoh: Bilimning va malakaning boshlang‘ich darajasi – bemor uchun “havfsizlik” asosini ta’minlaydigan minimal bilim bo‘lib hisoblanadi.

7. Tekshirish savollari.

1. 
   Diareya bilan kechadigan kasalliklar klinikasi.
   
2. 
   Infeksion va noinfeksion diareyalar klinikasi.
   
3. 
   diareya diagnostikasi.
   
4. 
   diareya taqoslama tashxissi.
   
5. 
   Infeksion va noinfeksion diareyalar etiologiyasi.
   
6. 
   Infeksion va noinfeksion diareyalar diagnostikasi
   
7. 
   Infeksion va noinfeksion diareyalar taqoslama tashxissi .
   
8. 
   Diareya bilan kechadigan kasalliklarni taqoslama tashxissi .
   

9.QVP va OP sharoitida bemorlarni kuzatuvi va monitoringi tamoyillari .

8. . ADABIYoT:

• 
  Asosiy adabiyot:
  
• 
  Ichki kasalliklar, Sharapov U.F. T: Ibn Sino, 2003
  
• 
  Ichki kasalliklar, Bobojanov S. T: Yangi asr avlod, 2008
  
• 
  Vnutrennie bolezni, tom 2 Muxin N.A. M.:GEOTAR - Media, 2009
  
• 
  Textbook of Internal Medicine Editor-in-Chief William N. Kelley 1997
  

• 
  Qo‘shimcha adabiyot:
  
• 
  Umumiy amaliyot vrachlar uchun ma’ruzalar tuplami , Gadaev A.G., T., 2012
  
• 
  Obщaya vrachebnaya praktika, Pod red.F.G.Nazirova, A.G.Gadaeva. M.: GEOTAR-Media, 2009.
  
• 
  Spravochnik vracha obщey praktiki. Dj.Myorta. M.: Praktika, 1998.
  
• 
  Sbornik prakticheskix navыkov dlya vrachey obщey praktiki. Gadaev A., Axmedov X.S. T., 2010.
  
• 
  Umumiy amaliyot vrachlar uchun amaliy kunikmalar tuplami Gadaev A.G., Axmedov X.S., 2010. T.
  
• 
  Umumiy amaliyot shifokori uchun kullanma F.G.Nazirov, A.G.Gadaev taxr. M.: GEOTAR-Media, 2007.
  
• 
  Diagnostika bolezney vnutrennix organov. Okorokov A.N. 2005.
  
• 
  Lechenie bolezney vnutrennix organov. Okorokov A.N.2005.
  
• 
  Differensialnыy diagnoz vnutrennix bolezney. Vinogradov A.V. M.: Meditsinskoe informatsionnoe agenstvo, 2009.
  
• 
  Vnutrennie bolezni: uchebnik.- v 2-x t. (2 t.) Pod red. Martыnova i dr. M.: GEOTAR - Media, 2005:
  

Internet manbalar:

http://www.lib.uiowa.edu/hardin/md/index.html,http://dir.rusmedserv.c,http://www.medlinks.ru/,

http://elibrary.ru http://www.freebooks4doctors.com/ http://www.medscape.com/ http://www.meducation.net/ http://www.thecochranelibrary.com

Meditsinskie saytы:

Med.-site.narod.ru

www.medlook.ru
Diareya BILAN KEChADIGAN KASALLIGI BOR bemorlar muammosini hal etishga o‘qitishda talabalardan talab etiladigan bilimlar, ko‘nikmalar va malakalar
Maqsad: Talabalarni qorindagi og‘riq bo‘lgan bemorlarni muammosini sindromal xal etishga, hamda ularni UASh kvalifikatsion xarakteristikasi bo‘yicha sog‘liqni saqlashni birinchi bo‘g‘inida olib borish mezonlariga o‘rgatish.
O‘qitishning asosiy vazifalari:

• 
  Talabalarni diareya bilan bog‘liq muammoni xal qilishga o‘rgatish.
  
• 
  Talabalarnga diareya bilan bog‘liq muammoni xal qilishda zamonaviy diagnostikani o‘rgatish.
  
• 
  Talabalarga diareya bilan kechuvchi kasalliklarni taqqoslashga o‘rgatish.
  
• 
  Diareya bo‘lgan bemorlarning muammosini xal etish uchun zarur bo‘lgan bilim, ko‘nikma va malakalarni rivojlantirish (so‘rab-surishtirish, muammolarni aniqlash, umumiy ko‘rik, xamda laborator-instrumental tekshiruv usullarini asosli xolda belgilash).
  
• 
  Talabalarni olib borish taktikasini to‘g‘ri tanlashga o‘rgatish.
  
• 
  Talabalarni asosli xolda QVP va OP sharoitida davolash-profilaktika va kuzatuv tadbirlarini o‘tkazishga o‘rgatish.
  

Bemorlardagi ushbu muammoni muxokama qilishda talaba bilimini baxolash uchun asosiy mezonlar qilib quyidagilar xisoblanishi kerak:

• 
  Bemor xayot sifatiga tasir etuvchi asosiy muammoni ajrata bilish.
  
• 
  Ratsional anamnez uchun yordamchi savollar bera olish.
  
• 
  Xavf omillarini topa olish
  
• 
  Ushbu muammoga sabab bo‘la oluvchi kasalliklar yoki xolatlarni bilish.
  
• 
  Asosli xolda fizikal tekshiruvni o‘tkaza olish.
  
• 
  QVP yoki OP sharoitida laborator-instrumental tekshiruv usullarini to‘g‘ri belgilay olish.
  
• 
  QVP yoki OP dan tashqaridagi qo‘shimcha tekshiruv usullarini to‘g‘ri belgilay olish
  
• 
  Olingan malumotlar asosida ushbu muammoning asosiy sababini (tashxis) topa olish.
  
• 
  UASh kvalifikatsion xarakteristikasi asosida olib borish taktikasini tuza olish.
  
• 
  Nomedikamentoz davo choralarini tayinlay olish.
  
• 
  Isbotlangan tibbiyot asosida medikamentoz davoni belgilay olish.
  
• 
  Sog‘liqni saqlashni birinchi bo‘g‘inidagi profilaktik tadbirlarni bilish.
  
• 
  Bemorlarni QVP yoki OP sharoitida dispanserizatsiyasi va reabilitatsiyasini belgilay olish.
  

Talaba qorinda og‘riq bo‘lgan bemorlar muammosini xal etishda bilishi shart:

№	Bilimlar ro‘yxati	Asosiy bilimlar
1	Diareya bilan kechadigan kasalliklar ro‘yxati	Talaba 10 tadan kam bulmagan ko‘p uchraydigan kasalliklarni bilishi shart
2	Diareya bilan kechadigan xavfli kasalliklar ro‘yxati	Talaba 5 tadan kam bulmagan kasalliklarni bilishi shart
3	QVP yoki OP sharoitida davolanuvchi xolatlar ro‘yxati (1-toifa)	UASh kvalifikatsion xarakteristikasiga binoan
4	Tor mutaxassis maslaxatini yoki gospitalizatsiyani talab etuvchi xolatlar ro‘yxati (2-toifa)	UASh kvalifikatsion xarakteristikasiga binoan
5	QVP yoki OP sharoitida qo‘llanilishi kerak bo‘lgan tekshiruvlar ro‘yxati (3.1-toifa)	UASh kvalifikatsion xarakteristikasiga binoan
6	QVP yoki OP dan tashqarida qo‘llanilishi kerak bo‘lgan tekshiruvlar ro‘yxati (3.2-toifa)	UASh kvalifikatsion xarakteristikasiga binoan
7	Diareya bilan kechuvchi kasalliklarning asosiy belgilari (kriteriylar)	Talaba xar bir kasallikni o‘ziga xos belgilarini va diagnostik kriteriylarini bilishi shart.
8	Axlat xarakteri	Talaba infeksiya o‘tish mexanizmini bilishi shart
9	Ichki a’zolarni zararlanish simptomlari	Talaba zararlanish belgilarini bilishi shart
10	Laborator-instrumental tekshiruvlar ko‘rsatkichlari	Talaba bilishi shart: - normal ko‘rsatkichlar va patologik xoldagi o‘zgarishlar .
11	Davolash taktikasi	Talaba davolash usullari va tamoillarini bilishi shart.
12	Birlamchi, ikkilamchi, uchlamchi profilaktika mezonlari	Talaba birlamchi. ikklamchi. uchlamchi profilaktika uchun zarur asosiy chora tadbirlarni bilishi shart .
13	Diareya bilan kechuvchi kasalliklarning QVP yoki OP sharoitidagi dispanserizatsiya va reabilitatsiyasining mezonlari (4-toifa)	Talaba dispanserizatsiya va reabilitatsiya utkazishni asosiy chora tadbirlarini bilishi shart.

Talaba diareya bo‘lgan bemorlar muammosini xal etishda bajara olishi shart:

№	Ko‘nikmalar ro‘yxati	Asosiy bilimlar
1	Bemor va uning qarindoshlarini so‘rab-surishtirish	Talaba taxminiy tashxisni aniqlashtirishga ko‘maklashuvchi aniq savollar bera olishi kerak. Talaba bemor shikoyatlarini maqsadga yo‘naltirilgan xolda yig‘a va baxolay olishi kerak. Talaba kasallik anamnezini tahlil qila olishi kerak: kasallik boshlanishini, birinchi simptomlarini, ularning sabablarini va rivojlanish dinamikasini. Talaba xayot anamnezini tahlil qila olishi kerak: xavf omillarini aniqlash, ota onasi va yaqin qarindoshlarini sog‘liqlarini.
2	Xavf omillarini aniqlash	Talaba bemorni so‘rab surishtirish va obektiv qarashlarga asoslanib boshqariluvchi va boshqarib bo‘lmaydigan xavf omillarini aniqlay olishi kerak.
3	Tana massa indeksini xisoblash	Talaba belgilarni aniqlay olishi kerak: - vazn yetishmovchiligi - vazn ortiqchaligi.
4	Terini ko‘zdan kechirish	Talaba aniqlay olishi kerak: -rangparlik - ikterillik, -toshmalar - qattiqlashish - telangioektaziya .
5	Umumiy ko‘rik	Talaba aniqlay olishi kerak: - jigar kaftlari, -ginekomastiya, - kaxeksiya.
6	Og‘iz bo‘shlig‘i ko‘rigi	Talaba til xolatini baxolay olishi kerak
7	Nafas azolarining palpatsiya, perkussiya va auskultatsiyasini o‘tkazish.	Talaba baxolay olishi kerak: - ko‘krak qafasi ekskursiyasini - ovoz dirillashini - o‘pka tovushi o‘zgarishlarini va ularni baxolash - nafas tiplarini - shovqin va xirillashlar mavjudligini
8	Yurak qon tomir tizimining palpatsiya, perkussiya va auskultatsiyasini o‘tkazish..	Talaba o‘zgarishlarni aniqlay olishi kerak: - yurak bo‘limlari gipertrofiyasini Talaba baxolay olishi kerak: - yurak tonlarini; - yurak shovqinlari bo‘lgan xollarda ularning tarqalish markazlarini va yurak faoliyati fazalariga aloqasini aniqlash (sistolik yoki diastolik shovqinlar); - funksional va organik shovqinlarni farqlay bilish. - perikard ishqalanish shovqini
9	Qorinning umumiy ko‘rigi	Talaba quyidagilar mavjudligini aniqlay olishi kerak: -assit -meteorizm -tomir yulduzchalari - venoz kollaterallar - shikastlanish va gematomalar
10	Qorinning yuzaki palpatsiyasini o‘tkazish	Talaba bajara olishi kerak: - og‘riqli nuqtalarni aniqlash - qorin devorida mushaklar tarangligi borligini aniqlash - azolar kattalashganligini va o‘smasimon xosilalar borligini aniqlash.
11	Qorinning chuqur palpatsiyasini o‘tkazish	Talaba bajara olishi kerak: - qorin bo‘shlig‘idagi aniqlangan azolar xolatini baxolash
12	Jigar perkussiyasini o‘tkazish	Talaba bajara olishi kerak: - Kurlov bo‘yicha jigar chegaralarini aniqlash
13	Jigar va o‘t qopini palpatsiyasini o‘tkazish	Talaba bajara olishi kerak: - jigar va o‘t qopining xususiyatlarini baxolash.
14	Taloq palpatsiyasi o‘tkazish	Talaba bajara olishi kerak: - splenomegaliyani aniqlash
15	Qo‘l va oyoqlar ko‘rigi	Talaba qo‘l va oyoqlarni ko‘zdan kechirishi va aniqlashi kerak : - generallashgan shish . barmoq bilan tovonni tashqi yuzasiga bosib turish va aniqlash : - chuqurcha xosil bo‘ladi yoki yo‘q .
16	Klinik, instrumental va bioximik taxlillarni baxolash	Talaba o‘zgarishlarni farqlay olishi kerak: - normaga nisbatan oshgan yoki kamayganligini.
17	EKG olish va uni baxolash	Talaba qadamli tarzda EKGni ola bilishi kerak. Talaba EKG natijalarini baxolay olishi kerak - infarkt miokard
18	Diareya bilan kechuvchi kasalliklar bilan qiyosiy tashxislash.	Talaba kasallikning xos xususiyatlariga asoslanib boshqalaridan ajrata olishi kerak (anamnez, ob’ektiv ko‘rik va laborator-instrumental tekshiruvlar)
19	Nomedikamentoz tavsiyalar berish	Talaba bajara olishi kerak: - bemorlarni o‘z-o‘zini nazorat qilishga o‘rgatish - parxez bo‘yicha ko‘rsatmalar berish - sog‘lom turmush tarzi bo‘yicha maslaxatlar berish
20	Qorinda og‘riq bilan kechuvchi kasalliklarni davolashda dori vositalarini ratsionl qo‘llash.	Talaba samarasi isbotlangan dori vositalarini tanlay olishi kerak. Preparatni tanlaganda talaba quyidagilarni baxolay olishi kerak: - samaradorlik - xavfsizlik - qulaylik - arzonlik.
21	Bemorlarni monitoring qilish va kuzatish.	Talaba QVP yoki OP sharoitida monitoring o‘tkaza va bemor axvolini nazorat qilishni bilishi kerak.