O'zbekiston respublikasi oliy ya o'rta maxsus ta’lim vazirligi o'rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi g. G‘. Nazarova, H. X. Xalilov, A. A. Eshtoyev

offshor hududlar
(OH) va 
soliq gavanlari
(SG) ham kiradi. OH va SG tadbirkorlarni 
qulay valuta-m oliya va fiskal sharoitlar bilan bank va tijorat 
sirlarining yaxshi saqlanishi va davlat boshqaruvining kamligi bilan 
o'ziga jalb qiladi.
Offshor hududda ro'yxatga olingan soliq va boshqa imtiyozlarga 
ega bo'lgan kompaniyalarga qo'yiladigan asosiy talab — offshor 
markaz joylashgan davlatning rezidenti bo'lmaslik va bu davlatning
140

---

hududida d aro m ad olm aslikdir. Soliq gavanlarining offshor 
hududlardan farqi shundaki, u yerda firmalar (xorijiy va mahalliy 
firmalar ham) faoliyatning barcha turlari bilan shug‘ullanishida 
imtiyozlarga ega bo'lishadi. Hozirgi paytda jahonda 300 dan ortiq 
offshor markazlar mavjud bo‘lib, ularning 70 tasi soliq gavanlari 
hisoblanadi.
Offshor kompaniyalar faoliyat ko‘rsatayotgan davlatlar qatoriga 
Lixtenshteyn, Panama, Normandiya orollari, Men orollari (Bri­
taniya), Antil orollari, Gonkong, Madeyra, Liberiya, Irlandiya, 
Shvetsariya va boshqalar kiradi. Oxirgi o ‘n yillikda bularga Malta, 
Mavrikiya, G 'arbiy Samoa, Isroil, Malayziya (Labuan oroli) va 
boshqa davlatlar ham qo'shilgan edi.
Offshor hududlardagi sanoat, savdo, bank, sug'urta va boshqa 
kompaniyalar um um an soliqqa tortilmaydi (Irlandiya, Liberiya) 
yoki kichik miqdordagi soliqlar to'laydi (Lixtenshteyn, Antil orol­
lari, Panama, M en orollari va boshq.), xolos. Masalan, Shvet- 
sariyada offshor biznesga nisbatan kam soliq miqdori belgilangan. 
Bu soliq m a’lum holatlarda umuman to'lanmasligi ham mumkin. 
Shuningdek, offshor hududlar valuta cheklashlaming yo'qligi bilan 
d arom adni olib chiqish erkinligi, xorijiy investorlar u c h u n
bojlarning yo'qligi bilan ham ajralib turadi. Offshor hududlarni 
tashkil qiluvchi davlatlar qo'shim cha xorijiy kapital jalb qilish, 
offshor hududda ro'yxatga olingan korxonadan foyda olish, mahalliy 
mutaxassislar uchun qo'shim cha ish joylari tashkil qilinishi orqali 
foyda ko'rishadi.
Odatda, offshor biznes bank, sug'urta ishi, dengiz kemachiligi, 
ko'chmas mulk operatsiyalar bilan trast faoliyati va eksport-import 
operatsiyalari bilan, konsaltingda jamlanadi. M a’lumotlarga ko'ra, 
hozirgi kunda offshor biznesda band bo'lgan kapital 500 mlrd 
dollarni tashkil etib, unda qariyb 2 mln kishi qatnashadi. H ar yili 
bir necha m inglab yangi offshor biznesga oid kom paniyalar 
ro'yxatga olinadi.
Majmuaviy hududlar alohida m a'm uriy tum anlar hududida 
x o'jalik yuritish rejim iga nisbatan alo h id a, im tiyozli rejim
o'rnatish yo'li bilan tashkil qilinadi. Ularga Xitoyning beshta 
maxsus iqtisodiy hududlarini, Braziliyadagi «Manuas» hududini, 
Argentinaning «Olovli yer»ni, sanoati rivojlangan davlatlarning 
kam rivojlangan mintaqalaridagi erkin tadbirkorlik hududlarini 
misol qilib ko'rsatish mumkin.
141

---