O'zbekiston respublikasi oliy ya o'rta maxsus ta’lim vazirligi o'rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi g. G‘. Nazarova, H. X. Xalilov, A. A. Eshtoyev

11.3. Rivojlangan mamlakatlarda xalqaro ishchi
kuchi migratsiyasi
Jahon iqtisodiyotida ishchi kuchini xalqaro migratsiyasida 
rivojlangan davlatlar, asosan, qabul qiluvchi tom on bo'lishadi. 
70-yillarning ikkinchi yarmidan boshlab. rivojlangan davlatlardan 
boshqa bir rivojlangan davlatga aholining migrativ qisqarishi kabi 
holatlar kuzatilmoqda. Masalan, 1960-yillarda AQSHga G 'arbiy 
Yevropa davlatlardan 140 mingga yaqin odam ko'chib kelgan 
bo'lsa, 80—90-yilga kelib 63 mingdan ortiq odam ko'chib kelgan 
edi, xolos. Bu esa G'arbiy Yevropaning postsanoat davlatlaridagi 
ijtimoiy-iqtisodiy o'sishi va ularning turm ush tarzi darajasining 
tenglashganligidan guvohlik beradi. Shu bilan birga AQ SH da 
yuqori kvalifikatsiyaga ega bo'lgan immigrantlar hisobidagi ishchi 
kuchi tom onidan davomiy to'ldirishlik an ’anasi mavjud.
XX—XXI asrlar bo'sag'asida bunaqa to'ldirishlikning manbai 
bo'lib, sobiq SSSRning ittifoqdosh respublikalari va Sharqiy Yevropa 
davlatlari asosiy rolni o'ynagan edi. Shunga qaramasdan, AQSHdagi 
bilim olish darajasi bo'yicha o'rtacha amerikaliknikidan to 'rt marta 
past bo'lgan Lotin amerikalik yoki kelib chiqishi osiyolik bo'lgan 
80 % dan kam bo'lm agan immigrantlar mavjud. G ap bu yerda 
rasmiy ro'yxatdan o'tgan immigrant to'g'risida bormoqda. N oqo­
nuniy ko'chuvchilarning ko'pchiligi bilim olish darajasi ancha past 
bo'lib, ularning ko'pchiligi ishsizlar armiyasini to'ldirishyapti.
Jahon iqtisodiyotida xuddi shunga o'xshash holatlar G 'arbiy 
Yevropa davlatlarida ham yuzaga kelmoqda. 90-yillaming o'rtalarida 
Yelga uning chegara hududlaridan kelgan immigrantlaming soni 
10 mln kishini (Yel davlatlari ishchi kuchining 11 % ni) tashkil 
etgan edi. Turkiya, Yugoslaviya, Jazoir, Tunis, marokashliklardan 
iborat immigrantlar birinchi o'rinda yoshlar kamchilikni tashkil 
etgan mahalliy ishchilarga nisbatan qattiq raqobat hosil qiladigan 
Germaniya, Buyuk Brtaniya, Fransiyaga kelishgan edi. Qoidaga ko'ra, 
immigrantlaming aynan o'sha ish uchun to'lov darajasi immigrant 
yevropaliklaming o'rtacha ish haqidan 1,5—2 barobar kamroqdir.
84

---

Jahon iqtisodiyotida immigrantlarni qabul qiladigan davlatlarda 
ko'pincha ijtimoiy-iqtisodiy tanglik vujudga keladi. Tub aholi davlatga 
boshqa mintaqalardan kelgan immigrantlaming ish joylarini «tortib» 
olishlariga salbiy munosabatda bo'lishadi. Ijtimoiy «portlashdan» 
qochish uchun, rivojlangan davlatlarning hukumat rahbarlari oxirgi 
yillarda chet el fuqarolariga kirish huquqini beruvchi vizalaming 
miqdorini chegaralashni, shu bilan bir qatorda b a’zi-bir siyosiy 
sabablarga ko'ra immigratsion qonunlarga talabchanlikni kuchay- 
tirmoqda. Bu an ’ana, ekspertlarning fikricha, yaqin o 'n yilliklarda 
AQSH va Yelda saqlanib qolishi mumkin.