O'zbekiston respublikasi oliy ya o'rta maxsus ta’lim vazirligi o'rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi g. G‘. Nazarova, H. X. Xalilov, A. A. Eshtoyev

76

---

11.1. Rivojlangan mamlakatlaming iqtisodiy rivojlanishiga
umumiy tavsif. Iqtisodiy rivojlanishning umumiy
qonunchiligi
XX—XXI asrlar b o ‘sag‘asida bozor iqtisodiyoti rivojlangan 
m am lakatlam ing 40 tasi G ‘arbiy Yevropa, Shimoliy Amerika, 
Osiyo, Avstraliya va Okeaniyada joylashgan bo‘lib, uning 29 tasi 
iqtisodiy hamkorlik va rivojlanish tashkilotining a’zosidir. Rivojlangan 
davlatlarning 7 tasi, ya'ni AQSH, Yaponiya, Germaniya, Buyuk 
Britaniya, Fransiya, Kanada, Italiya jahonning «katta yettilik» 
davlatlari hisoblanadi. Ushbu davlatlar hozirgi kunda jahon xo'jaligi - 
ning barcha tarm oqlarini iqtisodiy rivojlanish yo‘nalishini va 
shuningdek, mintaqalarda davlatlarning ijtimoiy-iqtisodiy rivoj­
lanish alomatlarini belgilab beradi.
Rivojlangan mamlakatlaming iqtisodiy rivojlanishining asosiy 
ko‘rsatkichlaridan biri aholi jon boshiga to ‘g ‘ri keladigan yalpi ichki 
mahsulot miqdori hisoblanadi. 1997-yilda ushbu ko'rsatkich sanoati 
rivojlangan mamlakatlarda o'rtacha 21,5 ming dollami, jahonning 
rivojlangan davlatlari bo‘yicha esa o ‘rtacha 5,7 ming dollami tashkil 
etgan edi (rivojlanayotgan mamlakatlarda 3—15 ming dollam i, 
S harqiy Y evropa m am lak atlarid a 5,5 m ing d o llarn i, M D H
davlatlarida esa 3,1 ming dollami tashkil etgan). Rivojlangan m am ­
lakatlarda YalM miqdori aholi jon boshiga nisbatan 6,8 m arta, 
rivojlanayotgan mamlakatlarda 6,8 marta, Sharqiy Yevropa dav­
latlarida 3,9 marta, M DH davlatlarida esa 6,7 marta o'sgan edi.
Jahon xo'jaligida ishlab chiqarishning asosiy qismi rivojlangan 
mamlakatlar hududiga to'g'ri keladi. 1997-yilda rivojlangan m am ­
lakatlarda yashovchi aholi soni 840,5 million kishini (yer yuzi 
aholisining 14,2 % ni tashkil etgan). Ushbu davlatlarda Y alM
qiym ati 18070 m lrd dollarni (bu k o 'rsatk ich ja h o n hajm iga 
nisbatan 52,8 % ni) tashkil etgan. Shuning uchun ham rivojlangan 
mamlakatlar hoziigi kunda jahonning boshqa mamlakatlari iqtisodiy