O'zbekiston respublikasi oliy ya o'rta maxsus ta’lim vazirligi o'rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi g. G‘. Nazarova, H. X. Xalilov, A. A. Eshtoyev

64

---

9.3. Jahon iqtisodiyotida aholining yoshiga
qarab tasniflanishi
Jahon iqtisodiyotida aholining yoshiga qarab tasniflanishida 
mavjud bo‘lgan demografik qarashlar konsepsiyasining quyidagi 
mezonlaridan keng foydalanilmoqda:
— tasnifning iqtisodiy tipi;
— tasnifning biologik tipi.
Aholining differensiatsiyalanishida esa inson resurslarini iqtisodiy 
belgilariga qarab, quyidagi kichik bosqichlarga bo‘lish mumkin:
— aholining m ehnat qilish qobiliyatiga qadar bo‘lgan bosqich 
(tug‘ilish yoshidan to 14—16 yoshgacha);
— aholining m ehnat qilish qobiliyatidagi bosqich (14— 16 
yoshdan to 55—60 yoshgacha);
— aholining m ehnat qilish qobiliyatidan so‘nggi qarilik bosqichi 
55—60 yoshdan so‘nggi).
Jahon iqtisodiyotida inson resurslarini bunday bosqichlarga 
bo'linishi jahonning turli mintaqalaridagi aholining mehnat resursla­
rini aniqlash va mehnatga yaroqsiz aholi soni bilan bog'liq bo'lgan 
muammolarni hal etish imkonini beradi. Statistikada jahonning ba’zi 
bir malakatlarini mehnatga qobiliyatli yoshlaming pastki va yuqori 
chegaralari bir-biridan keskin farq qiladi. Bu farqlar esa asosan milliy 
mamlakatlaming mehnat qonunlari va an ’analari asosida aniqlanadi.
Aholining biologik mezoni bo'yicha erkak va ayollar uchun 
differensiallash davri bir yillik, besh yillik va o 'n yillik guruhlar 
alohida olinadi. Ayniqsa, katta yoshdagi, ya’ni Fertel (bola ko'rish 
qobiliyatidagi yosh) yoshidagi ayol guruhlarning 15—16 yoshdan
49—50 yoshgacha ajratilishi m uhim ahamiyatga egadir.
Jahon iqtisodiyotida um um iy qabul qilingan aholi tasnifi yo'q, 
biroq demografiyada hozirgi kunda quyidagi tasniflardan keng 
foydalanilmoqda.
— yoshlikning bolalik va o'smirlik yillari (tug'ilish yoshidan 
14—15 yoki 19—23 yoshgacha);
— yoshlik va katta yoshdagi davr (15-16 yoshdan to 55—60 
yoshgacha yoki 18— 19 yoshdan to 55—60 yoshga qadar);
— qarilik yoshi 55—60 yoki 65 yoshdan yuqori.
BMTning demografiyaga oid va shuningdek, antoropologiyaga
oid maqolalarida quyidagi yoshga oid guruhlar alohida ajratiladi:
— bolalik yoki o'smirlik yosh (tug'ilish yoshidan to 13—14 
yoki 16—18 yoshgacha);