O'zbekiston respublikasi oliy ya o'rta maxsus ta’lim vazirligi o'rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi g. G‘. Nazarova, H. X. Xalilov, A. A. Eshtoyev

8-bob.
G L O B A L M U A M M O L A R N IN G I Q T I S O D I Y
JIH A T L A R I
53

---

muammolari haqida so‘z ketadi. Mavzu so‘nggida aholi sonini o ‘sishi 
bilan bog‘liq bo'lgan eng muhim masala — 
demografik muammolar
tahlil etiladi. Ammo ko'rsatib o'tilgan masalalar bilan jahondagi 
davlatlar va dunyo aholisini xavotirga solgan olamshumul darajadagi 
muammolarning xilma-xilligi cheklanib qolmaydi. Bundan tashqari, 
global muammolarni sharhlaganda va tahlil qilinganda, iqtisodiy 
jihatdagi masalalar ham diqqatimizni tortadi.
8.2. Jahon iqtisodiyotida qurolsizlanish va harbiy ishlab
chiqarishni o‘zgartirish an’analari
Insoniyat tarixida yuz bergan turli xildagi o 'n besh mingdan 
ortiq urushlaming iqtisodiyot uchun qanchalik vayron keltiruvchi 
ta’sirga egaligi barchaga m a’lum. Biroq, sivilizatsiya taraqqiyotining 
nisbatan tinch davrlarida armiya va mamlakat mudofaasi uchun 
xarajatlar davlat budjetlari uchun og'ir yuk hisoblanadi. M uta- 
xassislarning hisob-kitoblariga ko'ra, hozirgi paytda harbiy xarajatlar 
jahon Yal Mining 5—6 % miqdoriga yetmoqda.
Qurol-yarog' tayyorlash eng ko'p mehnat va resurs talab qi­
luvchi ishlab chiqarish sohasi bo'lib, mudofaa qobiliyatini ushlab 
turish katta miqdordagi qo'shimcha moliyaviy vositalami talab qiladi.
Harbiy kuchlami ommaviy qisqartirish va doimiy armiyalarni 
qurolsizlantirish ulkan tejamkorlikka olib kelishi, iqtisodiy o'sishni 
rag'batlantirishi, ochlik, qoloqlik va kambag'allik bilan kurashga 
madad berishi m um kin. 
Harbiy-sanoat majmui
— bu o 'lim
keltiruvchi mahsulot ishlab chiqarishida band bo'lgan minglab 
korxonalar va millionlab insonlardir.
Bundan tashqari, jahon qurol-yarog' savdosi eng daromadli 
biznes ko'rinishlaridan biri bo'lib, ba’zi mamlakatlarga milliardlab 
dollar miqdoridai daromad olib keladi.
Xullas, yuqoridagi qarashlar konsepsiyasidan so'ng konversiya 
muammosi, ya’ni harbiy ishlab chiqarishni fuqarolarga m o'ljal­
langan mahsulotiami ishlab chiqarishga aylantirish muammosi kelib 
chiqadi. Konversiyani jahon iqtisodiyotida amalga oshirishning eng 
samarali yo'llaridan biri «ikki yoqlama mo'ljallangan» texnologiya- 
lardan foydalanish hisoblanadi, bu asbob-uskunalarni qaytadan 
sozlash va bu sohada bandlikni ushlab turish imkoniyatini beradi. 
Ayni bir paytda jahon iqtisodiyotida harbiy ishlab chiqarishga xos 
bo'lgan yuksak texnologiyalarda tayyorlangan mahsulotlarni sotish 
orqali katta foyda olish ham mumkin.