O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti abdurahmonov Q. X., Boqiyeva I. A

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

158 
 
 
9-BOB. MEHNATGA HAQ TO’LASH JAMG‘ARMASI AUDITI 
9.1. Mehnatga haq to‘lash jamg‘armasi auditining maqsadi, yo‘nalishlari 
va vazifalari 
Iqtisodiyotni modernizastiyalash sharoitida ish haqining o’sish surati, moddiy 
rag’batlantirish jamg’armasini tashkil etish, hamda qo’shimcha mukofot va to’lovlar, 
okladlarni qattiq tartibga solish o’zining samarasiz ekanligini amaliyot ko’rsatdi. 
Davlat tomonidan ish haqi borasidagi siyosat eng avalo soliqlar tizimi orqali tartibga 
solish, mehnatga haq to’lash borasida tub iqtisodiy islohatlarni amalga oshirishning 
ustunvor yo’nalishi qilib belgilangan. O’zbekistonda iqtisodiy islohotlarni amalga 
oshirish yuzasidan bir qancha ishlar olib borilmoqda.
Mehnatga haq to’lash siyosati eng avvalo tarif tizimi, minimal ish haqini 
belgilash orqali va byudjet tashkilotlarining ish haqini tartibga solish yordamida 
amalga oshiriladi. Harakatdagi mehnatga haq to’lash tizimi qo’yidagi asosiy 
tamoyillarga tayanadi. 
Birinchidan, mulkchililik va xo’jalik yuritishning turli shakllarida korxona va 
tashkilotlarga maksimal darajada erkinlik va mustaqillik berish, bunda ish haqi, uni 
oshirish faqat korxonalarning o’z mablag’lari asosida amalga oshiriladi.
Ikkinchidan, bozor iqtisodiyotiga o’tish davrida ishchilarni ijtimoiy himoya 
qilish maqsadida, milliy iqtisodiyotning deyarli barcha sohalarida tarif tizimi orqali 
minimal ish haqini tartibga soladi. Minimal ish haqi mulkchilik shakllaridan qat’iy 
nazar eng malakasiz mehnatni ham qayta takror ishlab chiqarish imkoniyatini yaratib 
beradi. Aholining ijtimoiy himoyasini davlat minimal iste’mol byudjetini tartibga 
solish orqali ta’minlab beradi. 
Uchinchidan, mehnat jamoalarida uning natijasiga qarab, mehnatning miqdori 
va sifatiga asosan haq to’lashni to’la-qonli joriy etish, mehnatga haq to’lashdagi 
o’rtachalikka chek qo’yish va ish haqining oshib borish to’sig’ini olib tashlashni 
taminlashdan iborat. 

---

159 
Demak, kafolatlangan minimal ish haqini o’rnatish davlat ahamiyatiga molik 
bo’lsa, qolgan barcha muammo va savollar mehnatning sifatiga binoan mehnat 
bozoridagi talab va taklif qonuni asosida vujudga keladi. 
Korxonalarda mehnatga haq to’lash jamg’armasi nafaqat ish haqini o’z ichiga 
oladi balki, asosiy ish haqiga qo’shimchalar, individual egri to’lovlar, natural 
to’lovlar, sog’liqni saqlash muassasalari, madaniyat, sport va boshqa obyektlar uchun 
to’lovlarni ham o’z ichiga oladi.