O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti abdurahmonov Q. X., Boqiyeva I. A

9.1.-jadval 
Ish beruvchining 1 yil davomida xodimga sarflayotgan xarajatlarining tahlili 
№ 
p/p 
Ko’rsatkich nomi 
Bazis 
davrda 
Hisobot davri 
Hisobot davr bazisga
nisbatan foiz da 
Reja 
haqiqat reja 
haqiqat 
1. Mehnatga haq to’lash
va ijtimoiy to’lovlar 
xarajatlari (ming so’m) 
58767,2 
86621,5 92049,0 
147,4 
156,6 
2. Ish haqi jamg’armasi 
(ming so’m)
38150,9 
48388,1 
84994,8 
126,8 
222,8 
2.1 Umumiy xarajatlarda 
ish haqi jamg’armasi
ulushi foiz (p.1) 
64,9 
55,9 
92,3 
3. Ijtimoiy to’lovlar 
(ming s.)
20616,3 
38233,4 
7054,2 
185,5 
34,2 
3.1 Umumiy xarajatlarda 
ijtimoiy to’lovlar ulushi 
foiz (p.1) 
35,1 
44,1 
7,7 
4. Korxona xodimlari soni 
(kishi) 
7830 
7790 
7950 
99 
102 
5. 1 xodimga to’g’ri kela-
digan mahsulot joriy 
narxlarda (ming so’m) 
170,5 
189,4 
158,2 
111,1 
92,8 
6. O’rtacha ish haqi (so’m)
(q2 : q4)
4872,4 
6211,6 
10691,1 
127,5 
219,4 
7. Ijtimoiy to’lovlarning 
o’rtacha qiymati (so’m) 
(q3 : q4) 
2632,9 
4908,0 
887,3 
186,4 
33,7 
8. Aksiyalar bo’yicha 
to’langan dividentlar 
xajmi (ming so’m)
5500 
7500 
8200 
136,4 
149,1 

---

166 
9. Dividentlarning o’rtacha 
qiymati (so’m) (q8 : 
q4)
702,4 
962,8 
1031,4 
137,1 
146,8 
10. O’rtacha umumiy 
daromad (so’m),
(q6 + q7 + q9)
8207,7 
12082,4 
12609,8 
147,2 
153,6 
 
1 yil davomida mehnatga haq to’lash va ijtimoiy to’lovlarda xarajatlarning 
darajasi va dinamikasi haqidagi 9.1- jadvalda keltirilgan ma’lumotlar shuni 
ko’rsatadiki, ularning o’zgarishi asosan inflyastiya jarayonlari bilan bog’liq. Mehnat 
unumdorligini 92,8foizga kamayishi (rejadagi 11,1foiz o’sishiga qarshi) o’rtacha ish 
haqi sezilarli darajada oshgan (119,4foizga), shuning uchun, joriy yil narxlarida 
mahsulot ishlab chiqarish xajmi oshgan. Bunday sharoitlarda mehnatga haq to’lash va 
ijtimoiy to’lovlar, xamda dividendlar xajmining o’zgarishiga (146,8) hom ashyo, 
materiallar, yarim mahsulotlarga narxlarning oshishi va tayyor mahsulotlar va 
xizmatlarning narxlarini oshishi sabab bo’lgan. Mehnatga haq to’lash jamg’armasi 
bazis davridagiga qaraganda 122,8foiz ga oshgan. Inflyastiya jarayonlari sharoitida 
ish haqi va ijtimoiy to’lovlar dinamikasi haqidagi ma’lumotlarni baholashda absolyut 
va nisbiy ko’rsatkichlarni aniqlash yetarli emas. Ish haqi va ijtimoiy to’lovlarning 
tovar yoki sotiladigan mahsulotning 1 so’miga to’g’ri keladigan sarflardagi 
o’zgarishlarni aniqlash talab etiladi. Ushbu misolda aytish mumkinki, xodimlar 
sonining oshishi sharoitida va haqiqatda ishlab chiqarilgan mahsulot xajmining 
kamayishiga qaramasdan narxlarning oshishi, xodimlar daromadining oshishini 
ta’minlagan. 
Ish haqini to’lash va ijtimoiy xarakterdagi to’lovlar xarajatlarini tahlil qilishning yana 
bir jihati qayd etilgan xarajatlar dinamikasini turmush darajasi dinamikasi bilan 
solishtirishdir. Ish haqini indeksastiya qilish masalasi korxona tomonidan mustaqil xal 
etiladi (tarif stavkalari, lavozim maoshlarini oshirish).