1-Laboratoriya ishi Savol va topshiriqlar: Tizim nima va u atama sifatida qanday ma’nolarni anglatadi? Moddiy va mavhum tizimlarga misol keltiring

1-Laboratoriya ishi
Savol va topshiriqlar:
1. Tizim nima va u atama sifatida qanday ma’nolarni anglatadi?
2. Moddiy va mavhum tizimlarga misol keltiring.
3. Tizimlar qanday turkumlarga ajratib o‘rganiladi?
4. Tizimni aniqlashda qaysi atamalardan ko‘proq foydalaniladi?
5. Tizimga nisbatan qo‘yilgan talablar nimalardan iborat?
6. Aristotel tizimga qanday ta’rif bergan?
7. L. fon Bertalanfi tizimga qanday ta’rif bergan?
1. Tizim (sistema) deganda, yagona maqsad yo‘lida, bir vaqtning o‘zida ham
yaxlit, ham o‘zaro bog‘langan tarzda faoliyat ko‘rsatuvchi elementlar (obyektlar)
majmuasi tushuniladi. Bu elementlar to‘plami oddiy elementlar yig‘indisidangina
iborat bo‘lmay, har bir element ham o‘z navbatida tizim bo‘lishi mumkin.
2. Moddiy tizimlar, asosan moddiy obyеktlar to‘plamidan tashkil topadi. O‘z navbatida moddiy tizim anorganik (mеxanik, kimyoviy) va organik (biologik) tizimga yoki aralash tizimga ajratiladi.
Mavhum tizimlar- bu inson ongi mahsuli hisoblanadi. Uni qo’lda ushlash mumkinmas. Shakl va o’lchamga ega emas.
3. Tizimlar tuzilishi bo‘yicha oddiy yoki murakkab bo‘lishi mumkin. Oddiy
tizimlarni tashkil etuvchi elеmеntlar soni kam bo‘lib, sodda tuzilishga ega bo‘ladi.
Murakkab tizimlar esa, bir nеchta elеmеntlardan tashkil topgan bo‘lib bu elеmеntlar ham o‘z navbatida alohida tizimlarga bo‘linishi mumkin.
4. Bunda asosan to’plamni aytib o’tsak bo’ladi. Chunki tizim va to’plam bir-biriga o’xshash tushuncha bo’lib, faqat tizimda funksiya bo’ladi.
5. Tizimga qo’yiladigan asosiy talablar quyidagilar:
1) tizim elementlardan tashkil topgan bo‘lishi lozim;
2) bu elementlar o‘zaro va tashqi muhit bilan aloqada bo‘lishi lozim;
3) tizim aniq maqsad bilan “faoliyat yuritishi” lozim;
4) tizimda funksiya bo‘lishi lozim;
5) tizim komponentlarga va strukturaga ega bo‘lishi lozim va hk.
6. BU savolning javobini topolmadim iloji bo’lsa kommentariyada izoh qoldirsaz ustoz.
7. Tizim – o‘zaro bir-biri bilan hamda tashqi muhit bilan muayyan qonuniyat asosida aloqada bo‘lgan elementlar majmuasidir (L. fon Bertalanfi).